🔥 *नेपाली ब्राह्मण्य की जातीयवाद विरोध के ढगढगती ज्वाला में जलता हुआ नेपाल बनाम भारतीय ब्राह्मण्य जातीय राजनीति !*

      *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'* नागपुर १७

राष्ट्रिय अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल 

एक्स व्हिजिटिंग प्रोफेसर, डॉ बी आर आंबेडकर सामाजिक विज्ञान विद्यापीठ महु म.प्र.

मो. न. ९३७०९८४१३८, ९२२५२२६९२२

        भारत हो या नेपाल इस देश में, *"ब्राह्मण्य जातीयवाद"* राजनीति (?) सदियों से चलती आ रही है. *"ब्राह्मण्यवाद"* (?) यह देश के लिये कलंक है. और ब्राम्हण्यवाद गिरगिट के समान अपना रंग भी बदल लेता है. *डॉ बाबासाहेब आंबेडकर* इन्होने *ब्राह्मण्य रंग बदलती नीति"* पर कहा हैं कि, *"भारत का धर्म हमेशा के लिये हिंदु धर्म था, यह विचार मुझे मान्य नही. हिंदु धर्म तो सबसे आखरी में, विचारे की उत्क्रांती होने के पश्चात उत्पन्न हुआ है. वैदिक धर्म के प्रसार के बाद, भारत मे तिन बार धार्मिक परिवर्तन हुआ है. वैदिक धर्म का रुपांतर ब्राह्मण धर्म में और ब्राह्मण धर्म का रुपांतर हिंदु धर्म में हुआ है."* (कोलंबो ६ जुनं १९५०) नेपाल देश तो *"चक्रवर्ती सम्राट अशोक"* काल (इ.पु. २६८ - २३२) में, *"अखंड भारत"* का हिस्सा था. *"मौर्य कालखंड"* यह इ. पु. ३२२ - १८५ अर्थात १३७ साल तक रहा था. अखंड भारत के देश *अफगाणिस्तान* (१८७६) / *नेपाल* (१९०४) / *भुतान* (१९०६) / *तिब्बत* (१९०७) / *श्रीलंका* देश  (१९३५) / *म्यानमार* (१९३७) / *पाकिस्तान* (१९४७) / *बांगला देश* (१९७१) यह अखंड भारत से अलग हो गये. वह देश अलग क्यौ / कैसे हुये ? इसका अलग इतिहास है. इस पर चर्चा हम फिर कभी करेंगे. *"सिंधु घाटी सभ्यता"* (इ.पु. ३३०० - १९००) यह नगरीय सभ्यता थी. उत्खनन में मिले स्तुपों ने *"पहिले बुद्ध"* का परिचय कराया है. सिंधु घाटी सभ्यता में *"वैदिक धर्म / ब्राह्मण धर्म"* होने का, कोई प्रमाण नहीं मिला. *शंकर* नाम का व्यक्ति का जन्म *"इसवी ८५०"* हुआ. उसे ही *"प्रछन्न बौध्द"* भी कहा जाता है. वही *"आदि शंकराचार्य"* है, उसने ही *"महायानी बुध्द विहारों"* को, *"दसवी शती"* में चार पीठों में परिवर्तीत किया गया. वे चार पीठ है - *श्रृंगेरी पीठ*  केरला (यजुर्वेद) / *शारदा पीठ* गुजरात (सामवेद) / *ज्योतीर्पीठ* उत्तराखंड (अथर्ववेद) / *गोवर्धन पीठ* ओरिसा (ऋग्वेद). वेदों का निर्माण *"इसवी दसवी शती"* के बाद कागज पर लिखा गया. महत्वपूर्ण विषय यह कि, कागज का शोध *"इसवी दसवी शती में चायना"* मे ही लगा था. *"वज्रयान / तंत्रयान"* इस बौध्द संप्रदाय ने ही, *इसवी दसवी शती* काल में - *"शैव पंथ / वैष्णव पंथ / शाक्त पंथ"* को जन्म दिया था. हमें यह इतिहास को इसलिए समजना जरुरी है कि, इसवी दसवी शती के बाद *"बुद्ध धर्म"* का अवनति काल / *"वैदिक धर्म - ब्राह्मण धर्म "* का उदय होता है.

          अखंड भारत यह *"खंड खंड"* हो गया. परंतु *"वैदिक धर्म / ब्राह्मण धर्म"* का प्राबल्य भारत देश पर निर्माण हुआ. फिर भी भारत देश कभी *"हिंदु राष्ट्र "* बना ही नहीं. क्यौ कि, भारत पर *"राजेशाही"* हावी हो चुकी थी. परंतु *नेपाल* यह देश *"हिंदु देश"*  जरुर बना. भारत के समान ही नेपाल में भी, *"ब्राह्मण्य जातियवाद"* पनपने लगा. १५ अगस्त १९४७ को भारत का *"आजाद"* होना / २६ जनवरी १९५० को *"प्रजासत्ताक "* होना / *"भारत के संविधान"* में मागासवर्गीय समुहो को, *डॉ बाबासाहेब आंबेडकर* मार्फत अधिकार मिल जाना / भारत के संविधान ने *"भारत देश को एकसंघता"* में बांधे रखा. परंतु भारत से अलग हुये पडोसी देश - *"पाकिस्तान / श्रीलंका / नेपाल / बांगला देश / म्यानमार"* उन सभी पडोसी देशों में, कभी भी *"सत्ता का एकसंघीकरण"* (???) नहीं बन पाया ‌है / था. उन सभी देशों में *"सत्ता का विद्रोह / उठाव"* हमेशा होते रहा. *"आर्थिक परिस्थिती"* का भी सामना उन्हे करना पडा. नेपाल का संविधान *"२० सितंबर २०१५"* को लागु हुआ. और नेपाल का संविधान को लिखनेवाली *मागासवर्ग* समुह की महिला / सांसद - *कृष्णा कुमार पेरियार* यह थी. नेपाल संसद ने फिर नेपाल *"हिंदु राष्ट्र"* को तिलांजली देकरं, नेपाल यह *"धर्म निरपेक्ष देश"* बन गया. धर्म से दुर हो गया.

          सितंबर २०२५ नेपाल के इतिहास में *"हिंसाचार त्रासदी"* का कालखंड है. सत्ताधारी *"ब्राह्मण / छेत्री - क्षत्रिय"* समुदाय अर्थात *"खस आर्य"* राजनीति को चुनौति है. ब्राह्मण (नेपाली भाषा मे *"बाहुन"*) समुदाय जनसंख्या १२.२ % तथा क्षत्रिय जनसंख्या १६.६ % एवं *"कुल जनसंख्या २९ %"* है. और नेपाल सत्ता पर उनका अधिपत्य स्थापित रहा है. *"राष्ट्रपति / प्रधानमंत्री / सेना प्रमुख / सरन्यायाधीश / सभापति"* आदि सभी जगह ब्राह्मण / क्षत्रिय वर्ग छाया रही है. *"जातियवाद"* चरम सीमा पार है. सदियों से यह परंपरा चलते आ रही है.  ब्राह्मण / क्षत्रिय समुदाय के बच्चे *"विदेश"* में पढाई करते रहे है. आलिशान *"कार / बंगलों"* को लाभ उठा रहे है. आम जनता के लिये तो, *"सोशल मिडिया"* पर पाबंदी लगायी गयी है. *"बेरोजगारी / गरिबी / भुखमरी"* का आलम है. सत्ताधारी के विरोध में, *"नैपो बेबी"* कैफेन के *"विद्रोह ही चिंगारी"* सुलझ चुकी है. *"जेन झी"* बैनर के अंतर्गत आंदोलन है. *"नेपाल संसद / सुप्रीम कोर्ट / प्रधानमंत्री कार्यालय"* आदि आदि जलाये गये है. नेपाल के भुतपुर्व प्रधानमंत्री *झालानाथ खनल* इनकी पत्नी *रवि लक्ष्मी चित्रकार* यह आग की शिकार हुयी है. वित्त मंत्री *विष्णु पौडेल* इन्हे दौंडा दौडाकर मारा पिटा गया है. भुतपुर्व प्रधानमंत्री *शेर बहादुर देउबा* इनकी हालात खस्ता हुयी है. राष्ट्रपति *रामचंद्र पौडेल* इन्होने तो, राजीनामा पेशकश की है. प्रधानमंत्री *के. पी. शर्मा ओली* इन्होने पद छोड दिया है. *"मंत्री वर्ग"* ने भी राजीनामे दिये है. प्रधानमंत्री *"ना ब्राह्मण / ना क्षत्रिय / ना वैश्य"* यह नारे लगे रहे है. नया प्रधानमंत्री के रुप में *बालेंद्र शाह बौध्द* इनका नाम उछाला जा रहा है. *"अंतरीम सरकार की प्रधानमंत्री"* के तौर पर / सर्वोच्च न्यायालय की भुतपुर्व *"ब्राह्मण"* सरन्यायाधीश *मिसेस सुशिला गार्गी* इन्होने *"ब्राह्मण"* समुदाय के राष्ट्रपति *रामचंद्र पौडेल* इनके हाथो शपथ ली है. *सुशिला गार्गी* छोटासा मंत्रीमंडल गठन कर *"संसद को विसर्जित"* करने की बडी चर्चा जोरो पर है. देश की हालात सामान्य करने के लिये, *"नेपाली सेना"* ने मोर्चा संभाला भी है. यह सभी घटना देखकर मुझे *"श्रीलंका / बांगला देश / पाकिस्तान / म्यानमार"* इन देशों की याद आती है. उन देशों के *"प्रमुखों के हाल"* हमने देखे है. भारत की सत्तानीति भी, *"हुकुमशाही"* के ओर बढी हुयी दिखाई देती है. भारतीय *"प्रजातंत्र"* को धत्ता कर दिया हैं. भारत का *"पुंजीवाद"* मजबुत हुआ है. *"भारतीय अर्थव्यवस्था का बडा ही खस्ताहाल"* है. भारत में *"बेरोजगारी / गरिबी / भुखमरी"* का बडा आलम है. नेताओं के सुपुत्र *"मौजमस्ति"* कर रहे है. विदेशों में *"पढाई"* कर रहे है. भारत के सत्तावाद में भी *"ब्राह्मणवाद का बोलबाला"* है. भारत के उपराष्ट्रपती *सी. पी‌. राधाकृष्णन* ब्राह्मण वर्ग से संबंधित है. अत: क्या हम *"नेपाल / पाकिस्तान / बांगला देश / श्रीलंका"* इन देशों की *"परिस्थिती"* की वह राह देख रहे है ? इटली का *मुसोलिनी* / जर्मनी का *एडोल्फ हिटलर* आदि हुकुमशहा का *"दु:खद अंत"* हमने सुना है. दु:खद अंत का इतिहास रचा गया है. *"क्या हम उसका इंतजार करे ?"* एक अहं प्रश्न है सत्तानीति के लिये !!!

-------------------------------------------

▪️ *डॉ. मिलिन्द जीवने 'शाक्य*

       नागपुर दिनांक १३ सितंबर २०२५

 💐 *डॉ इंदिरा सोमकुवर इनकी सीआरपीसी हेल्थ विंग के राष्ट्रिय सचिव पद पर नियुक्ती !*

      *सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल* की डाटर कंसर्न राष्ट्रिय संघटन *"सी.आर.पी.सी. हेल्थ विंग"* के *"राष्ट्रिय सचिव "* पद पर *डॉ. इंदिरा सोमकुवर* इनकी नियुक्ति हेल्थ विंग के राष्ट्रिय अध्यक्ष *डॉ संजीव कांबळे* इन्होने की है. डॉ सोमकुवर इनकी नियुक्ती की जाणकारी सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल के *राष्ट्रिय अध्यक्ष* तथा सीआरपीसी वुमन विंग / सीआरपीसी एडव्होकेट विंग / सीआरपीसी एम्पाइज विंग / सीआरपीसी हेल्थ विंग / सीआरपीसी बुध्द आंबेडकरी साहित्यिक (लिटररी) विंग / सीआरपीसी ट्रेड्स एंड कॉमर्स विंग / सीआरपीसी ट्रायबल विंग / सीआरपीसी वुमन क्लब के "राष्ट्रिय पेट्रान" - *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'* इन्हे दी गयी है. डॉ सोमकुवर सार्वजनिक दवाखाना में भी सेवा देती है. सोमकुवर इनके इस नियुक्ती पर सभी पदाधिकारी वर्ग ने उसका अभिनंदन किया है.

 ✍️ *भारत की खस्ता आर्थिक व्यवस्था में डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर इनकी आर्थिक नीति चेतावणी एवं रिझर्व्ह बँक का गठण !*

       *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य',* नागपुर १७

राष्ट्रिय अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल 

एक्स व्हिजिटिंग प्रोफेसर, डॉ बी आर आंबेडकर सामाजिक विज्ञान विद्यापीठ महु मप्र 

मो‌. न. ९३७०९८४१३८, ९२२५२२६९२२

              भारत का *"मुद्रा अविष्कार"* यह सिंधु घाटी सभ्यता में दिखाई देता है. सिंधु घाटी सभ्यता यह विश्व का *"सब से बडा व्यापारी केंद्र"* रहा था. वही *चक्रवर्ती सम्राट अशोक* के राजव्यवस्था में, *"भारत की बडी समृद्ध अर्थव्यवस्था"* हमें दिखाई देती है. तब *"अखंड विशाल भारत"* रहा था. जब हम भारत के *"मुद्रा प्रणाली व्यवस्था"* का अध्ययन करते है, तब भारत की प्राचीन अर्थव्यवस्था यह *"चांदी"* पर आधारित दिखाई देती है. अर्थात *"धातु का शिक्का"* अविष्कार का बोध होता है. उसके पहले *"वस्तु के वस्तु बाजार व्यवहार"* रहा था. परंतु उस *"विनिमय"* में कुछ समस्या भी रहती थी. *"वस्तु के बदले आवश्यक वस्तु की खोज"* उतनी सहजता नहीं होती थी. यही कारणवश *"धातु का शिक्का"* प्रचलन व्यवस्था शुरु हुयी. इस संदर्भ का एक लंबा इतिहास है. परंतु *"अंग्रेज कालखंड"* में रुपया की किंमत *"चांदी"*(Silver) से तय होना, वही इस विनिमय को बदल कर *"सोना"*(Gold) में परावर्तित किया गया. कारण *"वैश्विक अर्थव्यवस्था"* को दिया जाता है. तब ब्रिटन की अर्थव्यवस्था यह *"सोना"* पर आधारित थी. ब्रिटन में *"पौंड"* तो भारत में *"रुपया"* मुद्रा थी. *"सोना - चांदी की खदाने खोज"* होती रही. *"आपुर्ती की अधिकता, मांग की कमी"* का परिणाम, भारत के *"रुपया"* पर पडते गया. *"चांदी"* में गिरावट दिखाई देने लगी. बाबासाहेब डॉ आंबेडकर इन्होने *"भारत की इस अर्थव्यवस्था"* का सखोल अध्ययन किया. और बाबासाहेब डॉ आंबेडकर इन्होने *"The problem of Rupees : it's origin and its solution "* यह प्रबंध लिखकर *"लंडण विद्यापीठ"* को १९२२ को सादर कर, *"डी.एस.सी."* डिग्री हासिल की थी. बाबासाहेब आंबेडकर वह प्रबंध १९२३ में *"पी. एस. किंग एंड सन्स"* लंडन से प्रकाशित होने पर, *"ब्रिटिश भारत में तहलका"* मच गया. अत: *"रुपया पर नियंत्रण"* रखने के लिये, ब्रिटिश सरकार को एक *"आर्थिक संंस्था"* की जरुरत होने लगी. और डॉ बाबासाहेब आंबेडकर इनके *"प्राब्लेम ऑफ रुपया"* इस आर्थिक विषयक ग्रंथ के आधार पर, *"रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया"* की स्थापना १ एप्रील १९३५ में की गयी.

               ब्रिटीश *"पौंड"* की तुलना में भारतीय *"रुपया"* गिरने का प्रमुख कारण *"सोना"* पर आधारीत मुद्रा व्यवस्था थी. भारतीय *"चांदी"* आधारीत मुद्रा व्यवस्था का भारत में प्रचलन रहा था. ब्रिटीश सरकार *"सोना"* आधारीत विश्व अर्थव्यवस्था को स्थिर मानते रहे थे. भारत में आम लोग / मजुर / किसान आदि को *"चांदी"* का स्वस्त होन से, व्यवहार में सरल था. *"सोना"* यह आम लोगों के सहज नहीं था. *"रुपया का कमजोर होने का फायदा निर्यातक को होता रहा."* उन का ही माल ज्यादातर बिकता रहा. भारतीय किसानों का क्या ? भारत में *"आर्थिक विद्रोह"* की बडी स्थिती होती रही थी. *"भारत राष्ट्रवाद"* की चिंगारी उठना शुरु हुयी. भारत समान गरिब देश में प्रचुर मात्रा में, *"सोना"* प्राप्त करना इतना सहज भी नहीं था. आम लोगों के लिये *"बचत"* करना कठिण हो रहा था. भारत के *"संप्रभुता"* का विषय भी रहा था. भारत की *"मुद्रा नीति"* को स्थिर रखना इसके साथ ही *"मंहगाई"* को स्थिर रखना यह एक द्वंद्व रहा था. ब्रिटीश सरकार *"Gold Exchange"* इसके साथ ही *"Gold Exchange Standard"* इन दो विनिमय नीति का, मायाजाल व्यवहार करता था. यह एक प्रकार का धोका था. लुट थी. *बाबासाहेब डॉ आंबेडकर* ने इन दोनो पध्दती को नकारा था. ब्रिटीश सरकार *"मंहगाई"* काल में भी अपनी मर्जी से ही *"नोट छापता"* था. भारतीय *"रुपया की बडी गिरावट"* होती रही. *"आर्थिक संस्थान"* ना होने से, इस पर *"नियंत्रण"* कौन करे ? यह प्रश्न था. *"मुद्रा का स्थिर होना / मंहगाई"* पर भी नियंत्रण जरूरी था. बाबासाहेब डॉ आंबेडकर के *"Problem of Rupees : It's origin and it's solution"* यह ग्रंथ ब्रिटिशों को मार्गदर्शक रहा. ब्रिटीश सरकार ने *"६ मार्च १९३४ को संसद में रिझर्व्ह बँक बिल पारित"* किया. और १ एप्रिल १९३५ को *"Reserve Bank of India"* की स्थापना हुयी. *"मुद्रा समस्या का हल"* को निकाला गया. भारतीय *"रुपया को जारी करना"* यह *"सोना"* अनुपात में नियंत्रण आ गया.

             उपरोक्त *"ब्रिटिश काल का आर्थिक इतिहास"* बताने का कारण, भारत के आज के *"आर्थिक कु-स्थिती"* की जानकारी कराना है. रिझर्व्ह बँक / शासन बॅंक / वित्तीय संस्था द्वारा रिझर्व्ह बँक खातों में, *"२.३ लाख करोड का डिव्हिडंट"* मिलने का अनुमान लगाया गया है. सन २०२३ - २४ तथा २०२२ - २३ में, रिझर्व्ह बँक ने नरेंद्र मोदी सरकार को क्रमशः *"२१ लाख करोड / ८७.४२० लाख करोड"* का डिव्हिडंट दिया है. सन २०२५ में नरेंद्र मोदी सरकार ने कुल *"२.६९ लाख करोड"* का डिव्हिडंट लिया है. जो आज तक का एक बडा इतिहास है. जो आज तक के इतिहास में,*"किसी सरकार"* ने नहीं लिया. सन २०१९ से २०२४ तक रिझर्व्ह बँक ने, *"७६००० किलो सोना"* गिरवी रखा है. वही सन २०२५ में रिझर्व्ह बँक ने *"विदेशी ट्रेझरी"* जमा गोल्ड में से, *"१००.३२ मेट्रिक टन सोना"* वापस मंगाया है. अब विदेशी ट्रेझरी में केवल *"३६७.६० मेट्रिक टन सोना"* शेष है. भारत के हर व्यक्ती के नाम *"४.८ लाख का कर्ज"* का बोजा है. भारत को *"रशिया"* से पिछले ६ माह में *"२३१ मिलियन बैरल कच्चा तैल आयात"* हुआ है. और वह कच्चा तैल *"अंबानी ग्रुप / नायरा एनर्जी"* इन दो निजी कंपनी के पास आने के बाद, उस पर *"प्रक्रिया होने"* के बाद, सारा तैल *"विदेशों में निर्यात"* किया जाता है. उपर से *अमेरिका"* ने रशिया से कच्चा तैल लेने के कारण, भारत पर *"५०% टेरिफ"* लगाया है. रशिया से आया *"कच्चे तैल"* का, हम *"भारतीय जनता को क्या लाभ"* मिला ? क्या *"पेट्रोल के दाम कम"* हुये हे ? अमेरिका टेरिफ का परिणाम *"भारतीय अर्थव्यवस्था"* पर होगा. भारत में *"महंगाई"* बढती जा रही है. अत: *"भारतीय अर्थ नीति"* को समझना, हमारे लिये बहुत जरुरी है.

             सन २०२४ साल में, *"आंतरराष्ट्रीय श्रम संगठण"* (International Labour Organization - ILO) ने, समस्त *"विश्व का बेरोजगारी दर (Unemployment) ४.८९%"* बताया है. सन २०२५ का दर उपलब्ध नहीं बताया है. सन २०२५ में भारत का *"बेरोजगारी दर ५.२%"* बताया है. जहां ग्रामीण क्षेत्र - ४.४% तथा शहरी क्षेत्र - ७.२% है. *"लिंग"* (Sex) के अनुपात में महिला - ८.७% तथा पुरुष - ४.६% है. भारत का *"भुखमरी दर"* (Global Hunger Index - GHI) *"सन २०२४ में २७.३ % तथा सन २०२३ में २८.७%"* है. विश्व के १२७ देशों में भारत *"१०५ वे स्थान"* पर है. हमें *"भुखमरी दर प्रमाण"* यह भी समजना जरुरी है. निम्न दर - ९.९% / मध्यम दर -१०.९ % से १९.९% / चिंताजनक दर - २०.००% से ३४.९% / अत्यंत चिंताजनक - ३५.००% ... *"सर्वोच्च न्यायालय"* के द्वय - न्या. विक्रमनाथ / न्या. संदिप मेहता खंडपीठ द्वारा अपने निर्णय ) Judgement) में कहा कि, *"Govt. is a constitutional employer not a market player."* It cannot use outsourcing as a means of exploitation. सर्वोच्च न्यायालय का यह निर्णय हमारे लिये एक बडा संदेश है. भारत का सामान्य (Normal) *"सकल देशांतर्गत उत्पादन"* (GDP) सन २०२५ में अंदाजनं *"४.३ से ४.८ ट्रिलियन डॉलर"* बताया जाता है. और आर्थिक रॅंकिग में *"विश्व में चवथे नंबर"* (?) की अर्थव्यवस्था होने का बहुत डिंडोरा पिटा जाता है. वास्तविकत: भारत की *"अर्थव्यवस्था यह आठ - नौ नंबर"* पर है. *"अमेरिका"* की अर्थव्यवस्था विश्व में *"नंबर वन"* तथा *"चायना"* की अर्थव्यवस्था *"नंबर दो"* पर है. *"दरडोई उत्पन्न"* (Per Capita Income) में अमेरिका के बाद चायना / जर्मनी इन देशों का नाम आता है. उसका सुत्र है. *"दरडोई उत्पन्न = देश की जीडीपी ÷ कुल जनसंख्या."* भारत का दरडोई उत्पन्न अंदाजन *"२.४ लाख रुपये"* (?) वार्षिक है. *बिहार* यह राज्य बहुत पिछडा है. बिहारी का *"वार्षिक उत्पन्न रु. ९०,००० /-"* है. विश्व की *"जनसंख्या"* (Population)  माह अगस्त २०२५ तक *"८.२ अब्ज"* है. और हर साल *"७० दशलक्ष"* में बढ रही है. *चायना* की जनसंख्या - १४०.८ करोड है. जब की भारत की जनसंख्या - *"१४६ करोड"* बतायी जा रही है. भारत को आजादी १५ अगस्त १९४७ को / प्रजातंत्र २६ जनवरी १९५० में मिलने के बाद, हमारी आर्थिक स्थिती में बहुतसा सुधार भी हुआ था. सन २०१४ के बाद की *"आर्थिक स्थिती"* के बारे में क्या कहे ? भारत में संसद उपलब्ध होने के बाद  भी,*"नयी संसद भवन - ईस्टा"* के नाम पर भी *रु. ९७१ /- करोड* अंदाजनं  खर्च / प्रधानमंत्री का नया *"एयरक्राफ्ट"* खरेदी (?) *रू. ८८५८/- करोड* अंदाजन खर्च / प्रधानमंत्री की *"कार"* खरेदी *रु. १४०० /- करोड* अंदाजन आदि खर्च हमे क्या संदेश दे रहे है. कोई महाराजा का क्या यह खर्च होगा ? उपर से *"सांसद / विधायक"* वर्ग को पाच साल होने के बाद *पेंशन* भी !!! इधर कर्मचारी वर्ग की २५ - ३० साल सेवा देने के बाद भी, *"पेंशन बंद"* की जा रही है. भारत के *"उद्योग व्यवसाय"* की क्या स्थिती है ? *"शेती व्यवसाय"* की क्या भयाण स्थिती है ? लेकिन भारत की *"मंदिर अर्थनीति"* बहुत उफान पर है. नोबेल विजेत्या अर्थशास्त्री *डॉ अमर्त सेन* ने बाबासाहेब आंबेडकर को अपना *"आर्थिक गुरु"* माना. भारत के तत्कालीन प्रधानमंत्री अर्थशास्त्री दिवंगत *मनमोहन सिंग* जी भी डॉ बाबासाहेब आंबेडकर के *"आर्थिक ज्ञान"* को समजते थे. परंतु प्रधानमंत्री *नरेंद्र मोदी* इनकी अर्थनीति यह समज से परे है. भारत *"आर्थिक खस्ताहाली"* की ओर जा चुका है. भारत की अर्थव्यवस्था *"पाकिस्तान / बांगला देश / श्रीलंका"* इन देशों के बदतर स्थिती में हो तो, कल भारत की *"अर्थव्यवस्था"* क्या होगी ? हम फिर भी कहते हैं, *"मेरा भारत महान !"* जरा सोचो ....

--------------------------------------------

◼️ *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

        नागपुर दिनांक ६ सितंबर २०२५

 🫀 *हे हृदयातील प्रेम भाव !*

       *डॉ. मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

       मो. न. ९३७०९८४१३७

हे हृदयातील प्रेम भाव ह्या ओठांवर यावे

बुध्द जगातील भीम किर्ती दिगंतात वावे...

निसर्ग शब्दांचे शांती गीत हे मनात यावे

संगिताची मधुर सुर ताल तु छेडीत जावे

ह्या सुगंध लहरी धुनीत मी रममाण व्हावे

बुध्द भीमाच्या चरणी शीर झुकता जावे...

हे दुर होता ना रे कधी तु आसपास यावे

भीमाच्या संघर्ष जीवनाची तु साक्ष व्हावे

ह्या सत्य जीवाशी ना कधी बेईमान व्हावे

बुध्द भीमाच्या विचारांचे हे पाईक व्हावे...

फुलांच्या गंधानी हा आसमंत रंगुन जावे

ह्या निसर्ग जगतात रे संपुर्ण शुध्दता यावे

कुणी कुणाचे मन ना ही द्वेष पीक व्हावे

बुध्द भीमाचा नाद हा जगी गुंजता जावे...

------------------------------------------

◼️ *डॉ. मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

       नागपूर दिनांक ३ सप्टेंबर २०२५

🫀 *A love by heart !*

       Dr. Milind Jiwane 'Shakya' 

       Mob. 9370984138

https://www.facebook.com/share/p/1B6fZVuWxN/

✍️ *प. पु. डॉ बाबासाहेब आंबेडकर लेखन - भाषणे शासन प्रकाशनात दिवंगत प्रा. हरी नरके ह्यांच्या नरकवाद : एड. (डॉ.) सिध्दार्थ कांबळे ह्यांचा माफीनामा संदर्भ पॅंथर प्रकाश बनसोड संपादीत पुस्तकाची समिक्षा !*

       *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य',* नागपूर १७

राष्ट्रिय अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल 

एक्स व्हिजिटिंग प्रोफेसर, डॉ बी आर आंबेडकर सामाजिक विज्ञान विद्यापीठ महु मप्र 

मो. न. ९३७०९८४१३८, ९२२५२२६९२२

 

            रातुम नागपूर विद्यापीठ नागपूर अंतर्गत *"डॉ. आंबेडकर अध्यासन विभागातील"* (Dr. Ambedkar Chair) तत्कालीन विभागप्रमुख माझा जिवलग मित्र *प्रा. डॉ. प्रदिप आगलावे* ह्यानी केलेल्या भ्रष्टाचार संदर्भात *पॅंथर प्रकाश बनसोड* संपादीत पुस्तकावर मी माझी समिक्षा लिहिली असल्याने / मिडियामध्ये ती प्रकाशित झाल्यामुळे *प्रा. आगलावे* ह्याच्या वतीने *एड. (डॉ) सिध्दार्थ कांबळे* ह्यांनी मला *"कायदेशीर नोटीस"* दिलेली आहे. सदर दिलेल्या कायदेशीर नोटीसला योग्य वेळी उत्तर दिले जाणार आहे. परंंतु सदर नोटीस मध्ये *"प्रा. हरी नरके* संपादित महाराष्ट्र शासनाच्या *"डॉ बाबासाहेब आंबेडकर चरित्र साधने प्रकाशन* पुस्तकातील *प्रकाश बनसोड* संपादीत (१३ ऑक्टोबर २०१० रोजी) केलेले पुस्तक *"डॉ बाबासाहेब आंबेडकर : लेखन - भाषणे - समस्या आणि उपाय"* हा संदर्भ देतांना *प्रकाश बनसोड* ह्यांच्यावर काही टिका केली गेली. मला प्रा बनसोड पासुन अलिप्त असावे, असा तो संदेश आहे. तेव्हा मी पॅंथर *प्रकाश बनसोड* ह्याला फोन करून सदर पुस्तक मागावुन घेतले. आता मी सदर दुस-या पुस्तकावर माझी समिक्षा करीत आहे. सदर पुस्तकात मला ज्या वकिलांनी कायदेशीर नोटीस दिलेली आहे, ते *डॉ. सिध्दार्थ कांबळे* - पुर्वीचे पशु डॉक्टर आणि आताचे वकिल ह्यांनी तत्कालीन शिक्षणमंत्री *दिलिप वळसे पाटील* ह्यांना चरित्र साधने प्रकाशन समितीचे "सदस्य सचिव" *प्रा. हरी नरके* (९ ऑगस्ट २०२३ ला स्मृतीप्राप्त) ह्यांच्या *"एककल्ली कारभाराची"* गंभीर तक्रार *दिनांक ६ ऑक्टोबर २००५* रोजी केलेली दिसुन आली. आणि तब्बल १७ वर्षांनंतर २४ जानेवारी २०२२ ला *डॉ सिध्दार्थ कांबळे* ह्यांनी *प्रा. हरी नरके* ह्यांना सदर तक्रारींचा *"माफीनामा"* दिल्याची चर्चा आहे. *डॉ सिध्दार्थ कांबळे* ह्यांनी सदर माफीनामा मागण्यात काय *"गौडबंगाल"* आहे ? हे डॉ. सिध्दार्थ कांबळे ह्यांनाच माहित !!! डॉ सिध्दार्थ कांबळे हे सदर तक्रारीत चरित्र साधने प्रकाशन समितीचे ओएसडी *वसंत मुन* हे त्यांचे *"अंकल"* असल्याचे लिहिलेले आहे. *वसंत मुन ह्यांचे निधन १ एप्रिल २००२* रोजी झाल्यानंतर *दिनांक २३ ऑगष्ट २००२* ह्या रोजी महाराष्ट्र शासनाच्या आदेशानुसार *प्रा. हरी नरके* ह्यांची *"ओएसडी"* (Officer on Special Duty) ह्या पदावर नियुक्ती करण्यात आली होती. परंतु *प्रा. हरी नरके* ह्यांनी *"ओएसडी"* पदामध्ये बदलाव *"सदस्य सचिव"* म्हणुन करुन घेतले. हा सुध्दा अलग इतिहास आहे. मग चरित्र साधने प्रकाशन समितीला कशी घरघर लागली आणि *"खंडांचे प्रकाशन"* होण्यास कसा विलंब झाला, हा संदर्भ इतिहास म्हणजे *प्रकाश बनसोड* संपादीत ती पुस्तक होय.

          डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर चरित्रे - साधने प्रकाशन समितीची *"स्थापना दिनांक १५ मार्च १९७६"* ला तत्कालिन उच्च व तंत्रशिक्षण मंत्री ह्यांच्या *"अध्यक्षतेखाली"* करण्यात आली होती. डॉ. आंबेडकर ह्यांचे उद्दीष्टे पुर्ण करण्यासाठी *"ऑफिसर ऑन स्पेशल ड्युटी"* (OSD) हे पद निर्माण करुन सन १९७८ मध्ये *वसंत मुन* ह्यांची सदर *"पदावर नियुक्ती"* करण्यात आली होती. डॉ बाबासाहेब आंबेडकर ह्यांची चळवळ - भाषणे - लिखाण साहित्य हे विपुल प्रमाणात उपलब्ध आहे. परंतु सदर साहित्य प्रकाशन करण्यास *वसंत मुन* ह्यांनी संपूर्ण हयात पणास लावली. त्यांनी बाबासाहेब ह्यांचे *"विखुरलेले साहित्य जमा"* करण्यास प्राणाची बाजी लावली. त्यांना बाबासाहेब ह्यांच्या तत्वज्ञान - चळवळीची खुप जाण होती. सदर विषयावर वसंत मुन ह्यांनी लिखाण सुध्दा केले आहे. *"डॉ बाबासाहेबांचे बरेच लिखाण साहित्य ट्रंकमध्ये बंद होते."* काही साहित्य लिखाणाला *"किड"* लागलेली होती. पेटी मध्ये सदर साहित्य खुप वर्षे बंदिस्त असल्याने *"कुबट वास"* सुटलेला होता. सदर सर्व लिखाण साहित्य *वसंत मुन* ह्यांनी *"छान स्वच्छ"* करुन खंड रुपात *"दोषरहीत"*  प्रकाशित केलेले होते. पेटीतील *"साहित्याच्या दुर्गंधीने"* वसंत मुन हे *"आजारी"* ही पडलेत. वसंत मुन ह्यांनी केलेला हा *"प्रयास मी व्यक्तीश:"* वसंत मुन ह्यांच्याकडुन ऐकलेला आहे. *वसंत मुन* ह्यांना मी आयोजित केलेल्या एका *"कार्यक्रमात निमंत्रित"* केले होते. वसंत मुन ह्यांच्या *हनुमान नगर नागपुर येथील घरी* आणि वर असलेल्या *लायब्ररीत* ही माझे कधी कधीचं जाणे असे. *मुंबई* येथिल घरी सुध्दा *वसंत मुन सोबत माझी भेट* झालेली आहे. वसंत मुन सोबतच्या *"माझ्या अल्प सानिध्याने"* मला वसंत मुन ह्यांच्या मेहनतीची जाण आहे. *वसंत मुन* जेव्हा संपादन कार्यात रममान होते तेव्हा *प्रा प्रदिप आगलावे आणि मी स्वतः* विद्यार्थी दशेत होतो. सध्या वकिली करीत असलेला पशुचा डॉक्टर *सिध्दार्थ कांबळे* हा आमचा मित्र *वसंत मुन हे अंकल* सांगत असतांना वसंत मुन ह्यांच्या सोबत *"१६ वर्षांचा"* संदर्भ देत आहे. मग डॉ सिध्दार्थ कांबळे हे प्रकाशन समितीचे सदस्य सचिव *प्रा. हरी नरके* ह्यांच्या *"नरकवाद कार्याची कां बरे वाहवा"* करीत आहे ? कां बरे हरी नरके ह्यांना *"माफीनामा"* सादर केला आहे ? सदर संदर्भ खरे तर संशोधनाचा विषय आहे असे म्हटलेले बरे !!! *वसंत मुन* ह्यांनी घेतलेले परिश्रम त्यानंतर आलेल्या एकाही *"ओएसडी / सदस्य सचिव"* ह्यांनी घेतलेले नाहीत, हे खेदाने म्हणावे लागते. फक्त *"तोरा दाखविण्याचे / मानधन - शासन लाभ घेण्याचे काम"* नंतर नियुक्ती झालेल्या तमाम *"ओएसडी वा सदस्य सचिव "* पदस्थ लोकांनी केलेले आहे. नंतर काही खंड प्रकाशित झालेत ही ! परंतु सदर *"प्रकाशीत खंडाच्यावर दोषपूर्ण"* (?) असल्याचा *"काळा शिक्का"* हा लागलेला आहे. ह्याला आपण काय म्हणावे ? सदर काळ्या शिक्क्यात सध्या कार्यरत *"सदस्य सचिव"* माझा जिवलग मित्र *प्रा. प्रदिप आगलावे* हा सुध्दा सुटलेला नाही. प्रदिप आगलावे ह्याच्यावर *"शासन प्रकाशन समितीच्या सदस्यांनीचं"* गंभिर आरोप केलेले आहेत. अगदी तत्कालीन सदस्य सचिव *"प्रा. हरी नरके* ह्यांनी केलेला *"एककल्ली कारभार"* समकक्ष एककल्ली कारभार हा माझा जिवलग मित्र *प्रा. प्रदिप आगलावे* ह्यांचा राहिलेला आहे.

          प्रकाशन समितीचे "सदस्य सचिव" *प्रा. हरी नरके* ह्यांनी सन २०१० मध्ये *"खंड २१, २२"* प्रकाशित करतांना कोणतेही मोठे योगदान दिलेले नाही, हा आरोप समिती सदस्यांकडुन केला गेला. औरंगाबाद येथिल *प्रा. दत्ता भगत* हे सुध्दा *"सदस्य सचिव"* झालेले होते. ह्यांचाही कार्यकाल हा विवादीत राहिलेला आहे. प्रकाशित खंडातील *"पेज नंबर सहित चुकांची फार माठी जंत्रीच"* ब-याच बाबासाहेबांच्या अभ्यासक वर्गांनी तयार करुन तश्या अनेक तक्रारी ह्या महाराष्ट्र शासनाकडे करण्यात आल्या होत्या. आणि सदर खंडाची *"विक्री थांबवुन"* ती पुन्हा *"पुनर्मुद्रण"* करण्याची मागणी झाली. कारण डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या *"लिखाणाच्या संदर्भात चुकीचा संदेश"* जावु नये, हा त्यामागे समिती सदस्यांचा चांगला उद्देश होता. दिनांक १४ एप्रिल २०१० रोजी प्रकाशित *"डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर : चित्रमय चरित्र"* ह्या ग्रंथात छायाचित्रांच्या तज्ञांनी *"४६० छायाचित्रे"* ही निवडुन दिलेली होती. परंतु *"खंड २२ मध्ये १९८ फोटोंचा"* समावेश करण्यात आला. परंतु सदर फोटोच्या खाली *"फोटोचा संदर्भ"* हा दिला गेला नाही. मग सदर फोटोला जीवंतपणा कसा येणार आहे ? उर्वरित *"२६२ फोटोंचे"* काय झाले ? सदर प्रश्न निवड समिती सदस्यांनी प्रा. हरी नरके ह्यांना केलेले होते. नामांकित चित्रकार *प्रा. प्रमोद रामटेके* हे अल्बम समितीचे सदस्य होते. त्यांना सुध्दा अंधारात ठेवले गेले. खंडाची बांधनी करण्यात *प्रा. मधुकर कासारे / एन. जी. कांबळे (Retd. IPS) / प्रा. अशोक गोडघाटे* ह्यांनी खुप मेहनत घेतलेली दिसुन येत आहे. ह्या समिती सदस्यांना विचारण्यात आलेले नाही. प्रकाशन समितीच्या नियमित सभा घेण्यास *प्रा हरी नरके* हे उदासिन असल्याची जाण ही *प्रकाश बनसोड* संंपादित पुस्तक देत आहे. बाबासाहेबांच्या ग्रंथ संपदा समितीतील *खासदार रा. सु. गवई / खासदार रामदास आठवले / आमदार प्रा. जोगेंद्र कवाडे / डॉ. नितीन राऊत* इत्यादी राजकिय नेत्यांनीही उचित प्रकाशन होण्यास आवाज उठविल्याचे ही दिसुन येत आहे. असे जरी असले तरी *प्रा. प्रदिप आगलावे* ह्यांना "सदस्य सचिव" होण्याकरीता *डॉ. नितीन राऊत* ह्यांनी केलेली शिफारस खुप वेदना लावुन जाते. कारण *प्रा. हरी नरके आणि प्रा. आगलावे* ह्यांची काम करण्याची पध्दती एकसमान दिसुन येत आहे. *"प्रकाशन खंडातील चुका ही !!!"* खरे तर ह्या प्रकाशन समितीतील काम हे *"सामुहिक असे काम"* आहे. व्यक्तिगत काम नाही. परंतु हा अभाव समितीतील कार्यात दिसुन येत आहे. *प्रकाश बनसोड* ह्यांनी पुस्तक संपादन करतांना नामांकित चित्रकार *प्रा. प्रमोद रामटेके / रमेश‌ शिंदे / प्रा. भगवान धांडे / उध्दव नारनवरे / गजानन बोदडे / पॅंथर प्रकाश बनसोड / डॉ. सिध्दार्थ कांबळे / प्रा. डॉ. एस. एन. बुसी (Retd. IRS) / आलोक देशपांडे* ह्यांच्या लिखाणाचा समावेश केला आहे. ह्याशिवाय सदर पुस्तकात अजुन काही मान्यवरांचा संदर्भ दिला आहे. सदर पुस्तक हे *"विनामूल्य वितरण"* (?) अन्वये लिहिण्यापेक्षा *"देणगी मुल्य ५० - १००/-"* असे ठेवायला हवे होते. असो. ही पुस्तक आंबेडकरी प्रेमींनी एकदा वाचायलाचं हवे. पुस्तकाचे मुखपृष्ठ नामांकित चित्रकार *प्रा प्रमोद रामटेके* ह्यांनी सुबक तयार केलेले आहे. *पॅंथर प्रकाश बनसोड* ह्याच्या ह्या कार्याला मंगल कामना देतो.

-----------------------------------------------

▪️ *डॉ. मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

       नागपूर दिनांक १ सप्टेंबर २०२५

 🔥 *सन १८५७ का उठाव से लेकरं १९४७ की भारत आजादी : गांधी - नेहरु के कांग्रेस से लेकर सुभाषचंद्र बोस की आझाद हिंद फौज और द्वितीय महायुध्द !!!*

     *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य',* नागपुर १७

राष्ट्रिय अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल 

एक्स व्हिजिटिंग प्रोफेसर, डॉ बी आर आंबेडकर सामाजिक विज्ञान विद्यापीठ महु मप्र 

मो. न. ९३७०९८४१३८, ९२२५२२६९२२

            भारत के *"इतिहास रचयिता"* इनके बुध्दी की कभी कभी दया आ जाती है. इतिहास कभी प्रामाणिकता से लिखा ही नहीं गया है...!!! इतिहास प्रेमी होने के कारण मै प्राचिन धरोतल / किला आदी जगह को भेट देता हुं. उसी उद्देश में - *"झाशी का किला / ग्वालियर का किला / फतेहपुर शिक्री का किला / आग्रा का लाल किला / दिल्ली का किला / नालंदा प्राचिन विद्यापीठ / मनसर प्राचिन बौध्द विद्यापीठ / पवनी"* आदी बहुत से जगहों को, मेरी भेट हुयी है. कभी कभी मेरे साथ मेरे मित्र भी रहे है. *"सन १८५७ का उठाव"* का संदर्भ झाशी / ग्वालियर से भी जुडा है. और सन १८५७ का उठाव को, *"आजादी की पहली दास्तान"* से जोडनेवाले, बडे महामुर्ख *"इतिहास विचारविदों"* के बारें हम क्या कहे ? *"ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी / ब्रिटिश साम्राज्यवाद सेना"*  की *"बैरकपुर छावणी"* (बंगाल) के सैनिकी विद्रोह का जनक, *मंगल पांडे* (?) इस ब्राह्मण की महिमा मंडीत की जाती है. परंतु ३१ मई १८५७ में  "ब्रिटिश सैनिकों के विद्रोह" की पटकथा लिखनेवाला, *"मुसहार"* (भंगी) जाती के *मातादिन भंगी* को भुला दिया जाता है. जब मातादिन को प्यास लगी थी, तब ब्राह्मण जाती के *मंगल पांडे* ने, पाणी पिलाने को मना किया था. मातादिन भंगी धार्मिक / सामाजिक उत्पिडन का शिकार हुआ. तब *मातादिन भंगी* ने मंगल पांडे को दो टुक जबाब दिया था, *"पाणी पिलाने से मना करता है, यह कैसा है तुम्हारा धर्म ? गाय - सुवर के चमडों के कारतुसों को मुंह से खोलने से, क्या तुम्हारा धर्म भ्रष्ट नहीं होता ?"* और ब्रिटिश सेना में विद्रोह खडा हो गया. *"सन १८५७ सैनिकी विद्रोह का नायक तो मातादिन भंगी है."* साथ ही मातादिन भंगी / उदयसिंग चमार / गोविंद चमार / भोलाराम चमार / बटुकलाल चमार / राजु चमार आदी बहुत से *"महार - मांग - चमार"* फाशी पर चढ गये. झाशी की राणी *लक्ष्मी* ने, ग्वालियर में स्वयं को आग में समर्पित कर, *"आत्महत्या"* की थी. मर्दानी लढनेवाली कोरी मागासवर्गीय समाज की *झलकारी* रणांगना रही थी. झलकारी को साथ देनेवाला तोपची मुस्लिम समाज का *गुलाम गौस खान* था. और महिमा तो मंडीत की गयी बामणी धारक *मंगल पांडे* की / झाशी की राणी *लक्ष्मी* की !!! क्या बात है ? और सन १८५७ का उठाव *"असफल"* रहा था. इसे भी हमें समजना होगा. दुसरी ओर *१ जनवरी १८१८ का भीमा कोरेगाव युध्द"* वह ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी विरुद्ध पेशवा के बिच हुआ था. *"५०० महार सैनिकों"* ने, पुना बामणी पेशवा के *"२८००० सैनिकों"* को धुल चटाई थी. वह *"सैनिक प्रमाण १:५६"* रहा था. इसलिए *"तेरे समान छप्पन देखे"* यह कहावत बन गयी है.*"भीमा कोरेगाव स्तंभ"* वह याद हमें दिलाता है. *"सन १८१८ के इतिहास युद्ध"* को हम क्या कहे ??? *"महार रेजिमेंट"* का शौर्य इतिहास भी देखें..... वह तो छुपाया जाता है. *"गद्दारों का इतिहास"* रचा गया है. *"महार रेजिमेंट"* ने देश को दो जनरल (सेना प्रमुख) दिये है. *जनरल के. वी. कृष्णराव / जनरल के. सुंदरजी.*

          सन १८५७ का उठाव यह ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी के *"विद्रोही सिपाही"* / मुगल राज साम्राज्य / अवध विरासत के *"अपदस्थ राजा"* के बेटे / झाशी की *"अपदस्थ राणी लक्ष्मीबाई"* / ग्वालियर गुट / जोधपुर गुट / जगदीशपुर गुट / कोहरा - बांदा - विभिन्न राजा - नवाब - जमिनदार - चौधरी - तालुकदार - सरदार - प्रधान इनके विरोध में,... *"ग्रेट ब्रिटन ३५ आयरलॅंड / ईस्ट इंडिया कंपनी की २१ रियासते"* / बिकानेर - मारवाड - रामपुर - कपुरथला - नाभा - भोपाल रियासते / सिरोही - पटियाला - सिरमौर - अलवर - भरतपुर - बुंदी - जावरा - बिजापूर - अजमगढ - रीवा - केन्दुझाड - हैदराबाद - कश्मिर - नेपाल रियासत / और छोटे राज्यों के बिच वह उठाव रहा था. और उस १८५७ के उठाव में *मंगल पांडे / झाशी की राणी लक्ष्मीबाई / मुगल साम्राज्य* की कडी हार हुयी थी. वह उठाव *"असफल उठाव"* रहा था. *"सन १८५७"* का वह उठाव यह *"पहिला आजादी का उठाव"* बिलकुल ही नहीं था. वह *"सामाजिक / धार्मिक / स्व: सत्तावाद का राजेशाही संघर्ष "* रहा था. लेकिन *"बिनअकल इतिहासकारो"* के बुध्दी को जंग होने से, उनकी आँखें *"सही मूल्यांकन नहीं"* कर सकी. अत: हमे यह भारत इतिहास समजना बहुत जरुरी है.

           *"सन १९४७ तक के उठाव"* को भी, *"संपुर्ण आजादी का उठाव"* कहना वह मुर्खता होगी. *"मुठ्ठीभर काले अंग्रेजो"* के हाथों सत्ता पाना, वह मकसद था. *"गोरे अंग्रेजो"* की सत्ता इस *"काले अंग्रेजो"* से काफी बेहतर रही है. भारत को *"१५ अगस्त १९४७"* दिन को संपूर्ण आजादी मिली या वह *"सत्ता हस्तांतरण"* था, यह संशोधन का एक विषय है‌. कांग्रेस स्वतंत्रता आंदोलन (?) समवेत भारत में, *"१६ विभिन्न आंदोलनों / घटनाओं "*  का जिक्र होता रहा है. १८५७ - विद्रोह / १८८५ - भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस की स्थापना / १९०५ - स्वदेशी आंदोलन (वंग भंग) / १९०६ - मुस्लिम लिग की स्थापना / १९१३ - गदर आंदोलन / १९१६ - होम रुल आंदोलन / १९१७ - चंपारण सत्याग्रह / १९१७ - खेडा सत्याग्रह / १९१८ - अहमदाबाद मिल सत्याग्रह / १९१९ - रॉलेक्ट एक्ट सत्याग्रह / १९२० - खिलापत सत्याग्रह / *"सन १९४२ - अंग्रेज चले जाव आंदोलन"*...  उपरोक्त सभी घटना - सत्याग्रह का संदर्भ ले तो, हमें *"द्वितीय महायुध्द"* का इतिहास को समजना भी बहुत जरुरी है. *"द्वितीय महायुध्द"* का कालखंड १ सितंबर १९३९ से २ सितंबर १९४५ रहा है. और *"दो साल बाद"* १५ अगस्त १९४७ को, भारत को आजादी मिली है. वैसे भारत को आजादी मिलने में, *"दो साल देर"* क्यौ हुयी है ? *"कांग्रेस आंदोलन"* को *"सफलता"* मिली या नहीं मिली थी ? *मोहनदास गांधी / जवाहरलाल नेहरू / कांग्रेस* इनकी *"अदुरदर्शिता"* क्या रही थी ? सन १९४७ तक का आंदोलन *"सत्ता हस्तांतरण आंदोलन"* रहा है या नहीं ? यह सारे प्रश्न सामने आते है.

               ‌द्वितीय महायुध्द यह तो *"मित्र राष्ट्र"* - ब्रिटन / अमेरिका / सोव्हिएत संघ तथा *"धुरी राष्ट्र"* - जर्मनी / इटली / जापान इन प्रमुख देशों का युध्द रहा है. जर्मनी हा *"एडोल्फ हिटलर* / इटली का *मुसोलिनी* / जापान का *हिराहितो* यह शत्रु राष्ट्रों के प्रमुख नेता थे. एडोल्फ हिटलर ये *"समुचे विश्व पर राज्य पाले"* चाहता था. सन १९३९ में *डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर* इन्होने  द्वितीय महायुध्द में, *"मित्र देशों"* को समर्थन घोषित कर, *"महार समुदायों"* को सैनिक रुप में सहभाग लेने की बात कही गये थे. बाबासाहेब *"नाझीवाद"* को विश्व पर बडा खतरा समझ गये थे. परंतु *"कांग्रेस / गांधी"* इनकी भुमिका तब स्पष्ट नहीं थी. कांग्रेस *हिटलर* से भी चर्चा करती रही. अंत में कांग्रेस ने *"मित्र देशों"* को समर्थन घोषित किया था. वही *"सन १९४२"* में "द्वितीय महायुध्द" काल में *"चले जाव आंदोलन"* कांग्रेस का असफल आंदोलन, कांग्रेस की बडी मुर्खता थी. वही कांग्रेस इनका *डॉ. आंबेडकर* विरोध भी ...!!! *"संघ (RSS)"* तो हिटलर के विचारों का रहा है. वही *सुभाषचंद्र बोस* तो धुरी राष्ट्र - *"जापान"* की मदत ले रहा था. सुभाषचंद्र बोस के *"आझाद हिंद फौज"* ने, उत्तर पश्चिम सिमांत प्रांत और बर्मा से भारत पर चढाई की थी. परंतु *"महार रेजिमेंट"* ने सुभाषचंद्र बोस की सेना का मुकाबला किया. *"महार रेजिमेंट"* की शौर्य गाथा दिखाई देती है. बाबासाहेब डॉ आंबेडकर को सन १९३७ में स्थापित *"इंडिपेंडंट लेबर पार्टी"* को, द्वितीय महायुध्द में बरखास्त कर, सन १९४२ को *"शेड्युल कास्ट फेडरेशन"* की स्थापना करनी पडी थी. वह इतिहास भी समजना बहुत जरुरी है. द्वितीय महायुध्द में *"महार रेजिमेंट "* का बडा योगदान रहा है. अगर डॉ बाबासाहेब आंबेडकर *"मित्र देशों"* के पक्ष में खडे ना होते तो, भारत *"धुरी राष्ट्र के अधिन पुनश्च गुलाम"* होता. कांग्रेस की उस गलती का फायदा *"नरेंद्र मोदी / भाजपा / संघ"*  आज ले रहा है. कांग्रेसी राजकुमार *राहुल गांधी* इसकी राजनीति (?) भी, *"धार्मिक राजनीति"* अधिन ही है. राहुल गांधी तो *"भारतीय संविधान"* हाथ पकडे दिखाई देता है, परंतु *"संविधानिक नाम"*- भारत / इंडिया का जिक्र *"हिंदुस्थान"* करता है , राहुल गांधी के इस मुर्खता *"धार्मिक राजनीति "* को समजना बहुत जरुरी है. यहां अहं प्रश्न है, *"कांग्रेस दल के राजनीतिक अदुरदर्शिता "* का ! *"धार्मिक राजनीति"* का भी !!! *"सामाजिक - आर्थिक समानता"* कब भारत देश में दिखाई देगी ??? *बाबासाहेब डॉ आंबेडकर* का यही सपना रहा था. अत: जरा विचार से सोचो !!!

------------------------------------------

▪️ *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

       नागपुर दिनांक २९ अगस्त २०२५

 📓 *प्रकाश बनसोड द्वारा संपादीत पुस्तिका डॉ बाबासाहेब आंबेडकर ह्यांच्यावर संशोधन नावाने प्रा. प्रदीप आगलावे ह्याचा विभागीय आर्थिक भ्रष्टाचार !*

        *डॉ. मिलिन्द जीवने 'शाक्य''* नागपूर १७

राष्ट्रिय अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल 

एक्स व्हिजिटिंग प्रोफेसर, डॉ बी आर आंबेडकर सामाजिक विज्ञान विद्यापीठ महु मप्र 

मो. न. ९३७०९८४१३८, ९२२५२२६९२२

            ‌पॅंथर *प्रकाश बनसोड* हा आंबेडकरी चळवळीपासुनचा माझा फार जुना मित्र आहे. चार - पाच दिवसांपूर्वी प्रकाश बनसोड हा तेव्हा माझ्याकडे आला. तसा प्रकाश हा कधी कधी माझ्याकडे येत असतो. आणि तो माझ्या घरी आल्यानंतर प्रकाश बनसोड संपादीत केलेल्या *"डॉ बाबासाहेब आंबेडकरांवर संशोधनाच्या नावाखाली फसवणूकीचा फंडा"* ही ८० पेजची पुस्तिका प्रकाश बनसोड ह्यानी मला भेट दिली. माझ्या खुप व्यस्ततेमुळे मी सदर पुस्तिकेवर माझे *"समिक्षक लेखण"* करु शकलेलो नाही. परंतु आज वेळ काढुन मी समिक्षा लिहितो आहे. सदर पुस्तिका ही रातुम नागपूर विद्यापीठातील *"डॉ. आंबेडकर अध्यासन"* (Dr. Ambedkar Chair) विभागातील माझा खुप जिवलग मित्र *प्रा. डॉ. प्रदीप आगलावे* ह्यांच्या *"आर्थिक (?) भ्रष्टाचाराची"* ती गाथा आहे. तशी *"प्रदिप आगलावे आणि माझी मैत्री"* ही माझ्या घरी ४ - ५ वर्षांपर्यंत *"एका प्लेटमध्ये जेवण"* करणे इतकी घनिष्ठ राहिलेली आहे. *"प्रदिप आणि सरोज आगलावे ह्यांचा लग्नाचा"* मी मध्यस्थ ही आहे. प्रदीप - सरोज ह्यांच्या *"सुख-दु:खाचा मी सखा सुध्दा"* आहे. प्रदिप आगलावे ह्याच्या *"ब-याच गोष्टीतील"* मी साक्ष सुध्दा आहे. परंतु *"बुध्द  - आंबेडकरी निष्ठा पाईक"* असल्यामुळे प्रदिप आगलावे ह्याच्या अशा चुकांवर मी गप्प बसणे, हा विचार मला पटलेला नाही. म्हणुन माझा जिवलग मित्र *प्रदिप आगलावे* ह्यांच्या आर्थिक भ्रष्टाचार सदर्भातील पुस्तिकेवर मी समिक्षा लिहित आहे. प्रकाश बनसोड संपादीत पुस्तिका वाचतांना आधी मला असे वाटले की, माझा जिवलग मित्र *प्रा. डॉ. प्रदीप आगलावे* ह्याच्यावरील आरोपांची कहाणी असावी. परंतु संपुर्ण पुस्तिका वाचल्यावर प्रा प्रदिप आगलावे ह्याच्यावर नागपूर विद्यापीठाचे *"कुलगुरु"* ह्यांनी प्र-कुलगुरु *डॉ. राजेंद्र काकडे* अध्यक्षतेखाली *प्रा. डॉ. विजयता उइके / प्रा. डॉ. निरज बोधी* (सचिव) ही तिन सदस्यीय समिती गठित करुन *प्रकाश बनसोड* ह्यांनी लावलेल्या *"आर्थिक भ्रष्टाचार आरोपांची"* सहीनिशा ही सदर तिन सदस्यीय समितीने केली असुन, *"प्रा. डॉ. प्रदिप आगलावे ह्यांनी आर्थिक भ्रष्टाचार केल्याचा अहवाल"* (आवश्यक मंजुरी न घेता रु. १०,२३, ९५०/-  पैकी *रु. ७,५०,०००/- अफरातफर*) नागपूर विद्यापीठाला दिनांक ११/०३/२०२५ रोजी सादर केला आहे. प्रकाश बनसोड ह्यांनी लावलेले आर्थिक आरोप हे फार गंभिर असुन, कंटिजंसी हेडमधुन *"चड्डी - बनियान खरेदी रु. ७९६ /-"* संदर्भात *"खरेदीचा हेतु हा स्पष्ट होत नाही"* हा तिन सदस्यीय समितीचा शेरा मला खुप अस्वस्थ करुन गेला. माझा जिवलग मित्र प्रदिप हा *"चड्डी - बनियान खरीदी बिल रु ७९६/-"* आपल्या विभागाकडुन घेत असल्यास *"प्रदिपचा भिकारडेपणा"* हा मला शांत राहु द्यायला तयार होई नां !!!

           *"डॉ. बी. आर. आंबेडकर अध्यासन"* ह्या विभागात *"संशोधन"* करण्याच्या नावावर *"रु. ७,५०,००० /-  ची अफरातफर"* करणे / बामसेफ ह्या संघटनेच्या *आंतरराष्ट्रीय परिषद लंडन"* (युं.के.) येथिल सहभागाचे वैयक्तिक निमंत्रण असतांना सदर खर्च *डॉ आंबेडकर अध्यासन* ह्या आपल्या विभागाकडुनचं स्वत: - सही करुन *"रु. ५०,००० /- प्रवास खर्च"* हा वसुल करणे / डॉ. आंबेडकर फाऊंडेशन नवी दिल्ली ह्यांना *"संशोधन प्रकल्पाचे ५०० पानांचे चार खंड"* प्रकाशित केल्याचा *"खोटा अहवाल"* सादर करुन सदर *"चार संशोधन खंड प्रकाशित न"* करणे / सदर विभागामध्ये विभिन्न प्रकाशन खर्च दाखवुन *"नोटशीट न लिहिता - बगैर बिल* खर्च दाखविणे / नागपूर विद्यापीठातील हा *"आर्थिक घोटाळा"* केवळ डॉ बाबासाहेब आंबेडकर अध्यासन विभागापर्यंत मर्यादीत आहे की हे *"भ्रष्टाचार लोण ब-याच विभागात"* पसरलेले आहे ? *"चार्टर्ड अकाउंट"* हा काय तपासणी करतो ? अशी बरीच प्रश्ने ही उपस्थित होत आहेत. *"कारण हा जनतेचा पैसा आहे."* पैशाचा असा दुरुपयोग आपण सहन करता कामा नये ? नागपूर विद्यापीठाच्या *"तीन सदस्यीय समिती"* मध्ये आधी डॉ आंबेडकर अध्यासन विभागाचे आताचे विभागाध्यक्ष *प्रा. डॉ. अविनाश फुलझेले* ह्यांना समिती सचिव म्हणुन नियुक्त करण्यात आलेले होते. परंतु *प्रा. डॉ. अविनाश फुलझेले* ह्यांनी प्रा डॉ प्रदिप आगलावे ह्याच्या सोबत *"नातेसंबंध"* असल्याचे सांगुन सदर समितीतुन बाहेर पडण्याचा घेतलेला निर्णय अतियोग्य असा होता. *मी सुध्दा* सदर विभागाचा *"विभागाध्यक्ष"* असतो तर, माझा सुध्दा ही प्रा. फुलझेले प्रमाणेच निर्णय असता. न्यायालयातील न्यायाधीश सुध्दा *"नातेसंबंध केस"* असल्यास सदर केस ही *"माझ्या समोर नको"* ही नैतिकता पाळीत असतात.

            ‌प्रा. प्रदिप आगलावे ह्याचे जन्म स्थळ *सेवाग्राम* आहे. प्रदिप ह्याच्या घरची आर्थिक स्थिती ही हलाकीची होती. सेवाग्राम येथे प्रदिप आगलावे ह्याचे झोपडीवजा घर होते. प्रदिप ह्याला गांधी आश्रम समितीने *"गांधी आश्रमात"* राहायला एक खोली दिलेली होती. प्रदिप हा विद्यार्थी दशेमध्ये असतांना *"खादी कपडेधारी"* होता. मला प्रदिपच्या मैत्री कारणाने सेवाग्राम येथे *"३ - ४ वेळा जाण्याचा योग"* आलेला होता. प्रदिप हा आमच्या संपर्कात आल्यावर *"आंबेडकरी विचारांवर"* बोलायला लागला. प्रदिप ह्यांचा संघर्ष मी जवळुन बघितला आहे. आज प्रदिप आगलावे हा *"आलिशान घरात"* राहातो आहे. सी सेगमेंट *"कार"* ही प्रदिपकडे आहे. प्रदिपचा मासिक पगार हा *"दीड ते दोन लाख"* असावा. सरोज हिचा ही मासिक पगार सुद्धा *"सव्वा ते दिड लाख"* असावा. आर्थिक मासिक आय ही जवळपास *"तिन ते साडे तिन लाख"* असतांना प्रदिप आगलावे हा *"डॉ बाबासाहेब आंबेडकर अध्यासन"* विभागात *"पैश्याच्या अफरातफर"* ह्यामध्ये संलग्न होणे, हा विचारचं माझ्या मनाला अस्वस्थ करुन जातो. मी *"जागतिक बौध्द परिषद २००६"* चे आयोजन केले असतांना जी मंडळी मोठ्या मोठ्या गोष्टी सांगित असतं, त्यांनी सदर परिषदेला आर्थिक मदत केलेली नव्हती. माझा शेतीचा सौदा झालेला होता. परंतु सदर *"जागतिक बौध्द परिषद"* सफल होण्याकरीता *"शेतीचा सौदा रद्द"* करुन संपूर्ण पैसा जागतिक बौध्द परिषदेला लावलेला होता. पुढे *"जागतिक बौध्द परिषद २०१३"* चे आयोजन करतांना ही, कामठी रोडवर *"मिसेसला तिच्या जन्म दिवसांची भेट"* म्हणुन *"फ्लॅटचा सौदा"* केलेला होता. परंतु जागतिक बौध्द परिषद सफल होण्याकरीता *"फ्लैटचा सौदा रद्द"* करुन तो संपूर्ण पैसा सदर जागतिक बौध्द परिषदेला लावलेला होता. तैवान देशातुन माझ्याकडे ४ वेळा आलेल्या धम्म पुस्तकावर मला *"रु २ - ३ लाख खर्च"* आलेला होता. परंतु मी ती पुस्तके धम्म बांधवांना मोफत दिली होती. हा सर्व माझा मुर्खपणा होता, असे काही मंडळी म्हणतील. आज ही मी *"सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल"* तर्फे होणा-या ब-याच कार्यक्रमाचा खर्च स्वतः वहन करीत असतो. माणसांनी पैश्याचा मागे अति प्रमाणात धावु नये. मला चवथे बुध्द *"दिपांकर बुद्ध"* ह्यांनी सुमेध व्यापारी ह्याला म्हटलेले शब्द आठवण करुन जातात. *सुमेध* ह्या व्यापा-याने आपली संपूर्ण संपत्ती *"प्रजेला दान केल्याचा इतिहास"* आहे. आयुष्यासाठी माणसांनी पैसा संग्रह हा करायला हवे. *"परंतु माणसांनी अति पैश्याच्या मागे धावावे काय ?"* हा ज्याच्या त्याच्या स्वयं इच्छेचा प्रश्न आहे. परंतु विभागातील *"पैश्यावर हात साफ करणे"* ....???? प्रदिप आगलावे ह्याच्यावर तिन सदस्यीय समितीने *"भ्रष्टाचार आरोप"* केल्याचा अहवाल दिल्यामुळे, प्रदिप आगलावे ह्यांनी नैतिकता स्वीकारून *"दीक्षाभूमी स्मारक समितीच्या सदस्य"* पदाचा राजीनामा द्यायला हवा ! बाकी सर्वस्वी निर्णय हा प्रदिपचाचं आहे‌ !!!

-----------------------------------------

▪️ *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

        नागपूर दिनांक २४ अगस्त २०२५

 📓 *भारत का संविधान - बहुत ही अनमोल एक कानुनी दस्तऐवज : भारतीय संविधान का प्रोटोकॉल कोडिफिकेशन हो !!!*

        *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य''* नागपुर १७

राष्ट्रिय अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल 

एक्स व्हिजिटिंग प्रोफेसर, डॉ बी आर आंबेडकर सामाजिक विज्ञान विद्यापीठ महु मप्र 

मो. न. ९३७०९८४१३८, ९२२५२२६९२२

          मेरा जन्म दिन १८ अगस्त. *"सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल"* इस राष्ट्रिय संघटन टीम द्वारा, *"सी.आर.पी.सी. परिवार मिलन समारोह"* के रुप में वह मनाया गया. मेरे उस जन्म दिन पर, मुझे चार अनमोल भेट मिली. वह अनमोल भेट में से एक बडी भेट है, *"भारत का संविधान"* दस्तावेज प्रत. साथ ही दुसरी बहुत बडी भेट है, *"बोधिवृक्ष का पान."* वह दोनों ही अनमोल भेट मुझे, सीआरपीसी वुमेन्स विंग की राष्ट्रिय उपाध्यक्ष *इंजी. माधवी जांभुलकर* इनके द्वारा भेट की गयी. तिसरी बडी भेट है, मेरा फेवरेबल पहनावा *"जॅकेट."*  वह जॅकेट सीआरपीसी के मेरे सभी सहपाटी *डॉ. मनिषा घोष / सुर्यभान शेंडे / एड‌. राजेश लाख / प्रा. नितिन तागडे / शालिक जिल्हेकर / राजेंद्र घोरपडे / धर्मेंद्र सिंग / इंजी माधवी जांभुलकर / सुरेखा खंडारे / एड. प्रज्ञा विजय निकोसे / अधिर बागडे / डॉ. राजेश नंदेश्वर / डॉ. प्रमोद चिंंचखेडे / मिलिन्द मस्के / दिगंबर डोंगरे / एस. आर. शेंडे (सौंसर मप्र) / डॉ. भारती लांजेवार / सीमा बोरकर / नंदकिशोर पाटील / डॉ अमित नाईक / विजय निकोसे / विजय सहारे / शिवनाथ नागदेवे / अशोक सोनटक्के / ज्योती टेंभुर्णे* और सभी मित्र परिवार की ओर से वह भेट दी गयी थी. चवथी अनमोल भेट है, उनका *"प्यार और अपनापण."* इसके साथ ही *शंकरराव ढेंगरे / इंजी. मोरेश्वर मेश्राम (फिल्म निर्माता) / मिलिन्द गाडेकर / निशा नाईक / राजश्री बोबडे / विलासराव बोबडे* इन्होने भी मेरे घर आकर मुझे दी गयी *"बुके भेट."* मध्य प्रदेश के प्रदेश अध्यक्ष आयु. *एस.आर. शेंडे* जी तो, सह परिवार आ गया था. वही मुझे फोन पर / मेसेज के रुप में, मेरे मित्रों / शुभ चिंतकों की ओर से भी मंगल कामना मिली थी. परंतु मेरे जन्म दिन पर *डॉ मनिषा घोष / सुरेखा खंडारे / एड. प्रज्ञा निकोसे / राजेंद्र घोरपडे / डॉ राजेश नंदेश्वर"* इन्होने कार्यक्रम सफल बनामे बहुत परिश्रम किया था. पर प्रमुख विषय है - *"भारतीय संविधान"* - एक कानुनी दस्तऐवज.

           *"भारत के संविधान"* की दस्तावेज प्रत (ए फोर साईज) इंग्रजी / मराठी भाषा में, इसके पहले मेरे बहुत ही अच्छे मित्र / रेल्वे मंत्रालय (भारत सरकार) के माजी सचिव *इंजी. विजय मेश्राम* इन्होने तो मुझे भेट की थी. वह प्रकाशन मेरे धम्म मित्र *प्रदीप गायकवाड* इनके "दीक्षाभूमी संदेश" नागपुर द्वारा किया गया है. एवं *"नो लाईज पब्लिकेशन"* इनके छोटे आकार की, अंग्रेजी भाषा में "संविधान दस्तावेज" प्रत मैने दीक्षाभूमी नागपुर से स्वयं खरेदी की थी. संविधान का अभ्यासक होने से मेरे लिये वह *"कानुनी दस्तावेज"* महत्वपूर्ण है. परंतु *इंजी. माधवी जांभुलकर* द्वारा भेट की गया संविधान दस्तावेज, *इंजी. विजय मेश्राम* इनकी भेट के समान सर्वोत्तम भेट है. इंजी माधवी जांभुलकर द्वारा दी गयी अनमोल भेट का प्रकाशन *"इलाईट पब्लिकेशन"* नासिक द्वारा किया गया है. और वह बहुत ही सुंदर / आकर्षक / मजबुत संविधान दस्तावेज है. भारत सरकार के विधी एवं न्याय मंत्रालय की २०२५ सुचना अनुसार, वह सुधारीत आवृत्ती है.  मुल्य रू. ४५० रखा गया है. मुल्य थोडा कुछ ज्यादा है. परंतु संविधान दस्तावेज *"प्रकाशन दर्जा"* यह सर्वोत्तम है. वह संविधान प्रत सभी के घर संग्रह होना बहुत जरुरी है.

          "भारत का संविधान" यह एक अनमोल *"कानुनी दस्तावेज"* है. वह *"कानुनी किताब"* बिलकुल ही नहीं है. इसलिए भारत का संविधान यह *"साहित्य श्रेणी"* (Literature Class) में नहीं आता. साहित्य यह अश्लिल भी हो सकता है. साहित्य यह बुरा / शोषण करनेवाला भी हो सकता है. जैसे कि - *"मनुस्मृती."* बाबासाहेब डॉ आंबेडकर साहाब ने *"मनुस्मृती दहन"* करने का, वह एक उद्देश रहा था. परंतु माजी सनदी अधिकारी *इ. झेड. खोब्रागडे* इस नालायक ने, *"संविधान साहित्य संमेलन"* लेकर, *"भारतीय संविधान"* का बडा ही अपमान किया है. अत: *"संविधान साहित्य सम्मेलन"* इसके विरोध में, *डॉ. मिलिन्द प. जीवने विरुद्ध संविधान फाऊंडेशन"* याचिका उच्च न्यायालय नागपुर मे, दायर भी की गयी थी. इस तरह के नालायक लोगों के कारण ही नयी दिल्ली के जंतर मंतर पर, *"भारतीय संविधान को ही जलाया"* गया था. संविधान की गरिमा को हानी पहुचांयी गयी थी. *"भारतीय संविधान"* पर कुछ नालायक लोक भद्दी टिप्पणी करते है. हमने देखा है कि, विभिन्न धर्म के धर्मग्रंथ - *"भगवत गिता / चार वेद / कुराण / बायबल"* आदि का बडा सन्मान किया जाता है. उसकी चिरफाड / चिकित्सा नहीं की जाती. *"भारतीय संविधान"* यह भारत का सर्वोच्च *"कानुनी दस्तावेज"* है. परंतु उसका *"प्रोटोकॉल कोडिफिकेशन"* नहीं होने से, उस पावन कानुनी दस्तावेज को, वह *"सन्मान नहीं दिया"* जाता, जैसे की *"राष्ट्रपती / उपराष्ट्रपती / सरन्यायाधीश / प्रधानमंत्री/ राज्यपाल / मुख्यमंत्री"* आदि (?) मान्यवरों के, *"प्रोटोकॉल"* में दिया जाता है. अत: भारतीय संविधान को *"प्रोटोकॉल कोडिफिकेशन"* की मांग संदर्भ में, सर्वोच्च न्यायालय के वकिल / *सीआरपीसी एडव्होकेट विंग* के राष्ट्रिय अध्यक्ष *एड. किशोर राम लांबट* इनसे सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल के राष्ट्रिय अध्यक्ष *डॉ मिलिंद जीवने 'शाक्य'* तथा सीआरपीसी एडव्होकेट विंग के राष्ट्रिय सचिव *एड. राजेश लाख* इन्होने लंबी चर्चा की है. और उस संदर्भ में आवश्यक कार्यवाही शुरु हो गयी है. साथ ही उच्च न्यायालय जयपुर के सामने स्थापित *"मनु का पुतला"* उठाने संदर्भ में, *डॉ. मिलिन्द जीवने 'शाक्य' / एड. राजेश लाख* इन्होने सर्वोच्च न्यायालय में निवेदन दिया है. सर्वोच्च न्यायालय की ओर से *"पी आय एल"* दाखल करने संदर्भ में, विचार करने का मेसेज भी प्राप्त हुआ है. भारतीय संविधान की गरिमा बचाने के लिये, *"प्रोटोकॉल कोडिफिकेशन"* करने की मांग, हम *"भारत सरकार / सर्वोच्च न्यायालय"* को कर रहे है.

-------------------------------------------

▪️ *डॉ. मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

       नागपुर दिनांक २२ अगस्त २०२५

 🌹 *फुलों की खुशबु / महक से भी बढकर अपनों का अपनापण ही ज्यादा दिल / मन को छुं जाता है...!*(१८ अगस्त - अपने जन्म दिन के अवसर पर, सीआरपीसी परिवार मिलन समारोह उपलक्ष में मनोगत)

      *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य',* नागपुर १७

राष्ट्रिय अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल

            मेरा जन्म दिन *"सीआरपीसी परिवार मिलन समारोह"* के उपलक्ष में, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल अंतर्गत सभी विंग के मेरे सहपाठी वर्ग को इकठ्ठा देखकर, खुशी का होना लाजमी है. कभी कभी खुशी से बढकर आदमी के जीवन में, बडा संघर्ष भी आ जाता है. और वह संघर्ष कभी कभी जीवन को बहुत अनुभव भी दे जाता है. मेरे अपने जीवन के संघर्ष में, आज जो भी मैने पाया है, वह इतना सहज भी नहीं है. मेरे अपने जीवन में, बडे से बडे मान्यवरों से, मेरे  अच्छे नजदिकी संबंध आये है. मुझे और बहुत बडा बनने के, बहुत अवसर भी आये है, परंतु मेरे अपने बुद्ध - आंबेडकरी विचारधारा ने, मेरे मन को वह स्वीकृती नहीं दी. मैंने अपने आप को कभी बेचने नहीं दिया. मैं बेबाक बोलता हुं. स्पष्ट बोलता हुं. सत्य सें मैने कभी समझौता नहीं किया. मैं मौत से कभी नहीं डरता. इसलिए मेरे कलम में वह शक्ति है, जो निसर्ग की देण है. इस लिये परिवार के कुछ लोगों से, मेरे प्रति नाराजी भी रही है. मैने अपने जीवन में बहुत कुछ पाया है. वही मैने बहुत कुछ खोया भी है. परंतु वह समझौता मैने कभी नहीं किया, जो मेरे स्वाभीमान को हानी देता हो. मैने *"दोहरा चरित्र लोग"* भी देखे है. *"सफेद कपडे"* पहनने से आदमी *"साफ सुथरा"* नहीं होता. *"मन शुध्द"* होना चाहिए. मैं *"मेरे जीवन से जुडे हुये तथा समाज से जुडे हुये"* वह विषय  *"स्व कथन पुस्तक"* लिख रहा हुं. जो *"बडे धमाके"* भी कर सकते है. साथ ही *"मेरी ६ - ७ किताबे"* भी प्रकाशीत होंगी. मेरे जन्म दिन के उपलक्ष में, आप लोगों ने जो मेरे लिये *"फुलों का पेटारा"* लाया है, *"उसकी सुगंध से भी बढकर आप का अपनापन ही बहुत ज्यादा दिल को छुं जाता है."* मन को बहुत भाता है. यह विचार सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल द्वारा आयोजित *"सीआरपीसी परिवार मिलन अवसर"* पर, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल इसके राष्ट्रिय अध्यक्ष / बुद्ध - आंबेडकरवादी लेखक, कवि, समिक्षक, चिंतक *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'* इन्होने नागपुर के मुख्यालय में आयोजित जन्म दिन कार्यक्रम में कहा हैं.

           सीआरपीसी परिवार मिलन समारोह की अध्यक्षता *कवि सुर्यभान शेंडे* इन्होने की. उस अवसर पर सेल के *प्रा. नितीन तागडे / एड. राजेश लाख / शालिक जिल्हेकर / एस आर शेंडे (सौंसर म. प्र) / इंजी मोरेश्वर मेश्राम (फिल्म प्रोड्युसर) /धर्मेंद्र सिंग / एड. प्रज्ञा निकोसे* यह मान्यवर प्रमुख अतिथी थे. कार्यक्रम का संचालन *डॉ मनिषा घोष* इन्होने तथा आभार *राजेंद्र घोरपडे* इन्होने माना. कार्यक्रम के प्रमुख आयोजक *डॉ मनिषा घोष / राजेंद्र घोरपडे / सीमा बोरकर / डॉ. भारती लांजेवार / करुणा रामटेके / सुरेखा खंडारे / नंदकिशोर पाटील / एड. विद्या खोब्रागडे / डॉ राजेश नंदेश्वर* इनके साथ ही सेल के *डाॅ.‌ प्रमोद चिंंचखेडे / इंजी. माधवी जांभुलकर / अधिर बागडे / डॉ अमित नाईक / नंदकिशोर पाटील /  दिगंबर डोंगरे / विजय निकोसे /  मिलिंद मस्के /  मिलिन्द गाडेकर /अशोक सोनटक्के / नरेश सोमकुवर / अशोक सोनटक्के  / विजय सहारे* एवं सीआरपीसी परिवार का विशेष योगदान रहा.

 💐 *इंजी. अनंत खोब्रागडे / इंजी . गौतम हेंंदरे इनकी सीआरपीसी इंजीनियर्स विंग के राष्ट्रिय अध्यक्ष - राष्ट्रिय महासचिव पद पर नियुक्ती !*

      *सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल* की डाटर कंसर्न राष्ट्रिय संघटन *"सी.आर.पी.सी. इंजीनियर्स विंग"* के *"राष्ट्रिय अध्यक्ष "* पद पर *इंजी. अनंत खोब्रागडे* तथा / *"राष्ट्रिय महासचिव"* पद पर *इंजी . गौतम हेंंदरे* इनकी नियुक्ति राष्ट्रिय संचिव *सुर्यभान शेंडे* इन्होने सीआरपीसी के राष्ट्रिय अध्यक्ष *डॉ. मिलिन्द जीवने* इनकी शिफारस पर की है. इंजी. खोब्रागडे / इंजी. हेंदरे इनकी नियुक्ती की जाणकारी सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल के *राष्ट्रिय अध्यक्ष* तथा सीआरपीसी वुमन विंग / सीआरपीसी एडव्होकेट विंग / सीआरपीसी एम्पाइज विंग / सीआरपीसी हेल्थ विंग / सीआरपीसी बुध्द आंबेडकरी साहित्यिक (लिटररी) विंग / सीआरपीसी ट्रेड्स एंड कॉमर्स विंग /सीआरपीसी इंजीनियर्स विंग / सीआरपीसी ट्रायबल विंग / सीआरपीसी वुमन क्लब के "राष्ट्रिय पेट्रान" - *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'* इन्हे दी गयी है. इंजी. खोब्रागडे ये  कॉलेज में प्राध्यापक है. इंजी. हेंदरे इनकी स्वयं की वर्क एजंसी है.  इंजी. खोब्रागडे / इंजी. हेंदरे इनके इस नियुक्ती पर सभी पदाधिकारी वर्ग ने उसका अभिनंदन किया है.

🇮🇳 *भारतीय संविधान के शिल्पकार प. पु. डॉ बाबासाहेब आंबेडकर तथा मागासवर्गीय आरक्षण क्रिमीलेयर संदर्भीत दायर याचिका !*

         *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'* नागपुर १७

राष्ट्रिय अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल 

एक्स व्हिजिटिंग प्रोफेसर, डॉ बी आर आंबेडकर सामाजिक विज्ञान विद्यापीठ महु म.प्र.

बुध्द आंबेडकरी लेखक, कवि, समिक्षक, चिंतक 

मो‌ न. ९३७०९८४१३८, ९२२५२२६९२२

            मागासवर्गीय आरक्षण *"क्रिमीलेयर संदर्भीत याचिका"* आयु. रमाशंकर प्रजापती / यमुना प्रसाद इन दो व्यक्ती द्वारा *"मा. सर्वोच्च न्यायालय"* में याचिका दायर की जाती है. और मा. सर्वोच्च न्यायालय के *न्या सुर्यकांत / न्या. जयमाल्या बागची* यह दो विद्वत न्यायाधीशो ने, केंद्र सरकार को नोटीस भेजकर १० अक्तुंबर २०२५ तक उस याचीका पर, जबाब तलफ भी करते है, पहले हमे इसे ही समजना बहुत जरुरी है. विद्वत न्यायाधीश महोदय ने, *"प्रथम दर्शनी वह याचिका खारीज नहीं"* किया है. जब की बहुत महत्वपूर्ण विषय पर की याचिकांएं, *"प्रथम दर्शनी ही खारीज की जाती"* रही है. अत: न्यायाधीश महोदय की *"ब्राह्मण्य मानसिकता"* को, जानना भी बहुत जरुरी है. इस महत्वपूर्ण अहं विषय पर, मेरे प्रिय मित्र *न्या. अनिल वैद्य* इन्होने मुझे, मराठी में उनका लिखा एक लेख भेजा है. जब कभी मैं नासिक को जाता हुं, कभी कभी न्या. अनिल वैद्य से नहीं मिल पाता. परंतु जब भी न्या अनिल वैद्य को, नासिक में मेरे होने का फोन करता हुं, अनिल मेरे लिये *"पार्टी की व्यवस्था"* कर जाता है. वैसे मेरे न्यायाधीश रहे *न्या. विजय धांडे / न्या. विलास बांबोर्डे* समान कुछ और भी *"कॉलेज मित्र"* रहे है. अनिल भी मेरा कॉलेज मित्र ही है. मेरे कुछ मित्र *"आय. ए. एस. / आय. पी. एस. / आय. आर. एस."* मित्रों से भी भेट होती रहती है. हम चर्चा भी करते है. परंतु मेरा बहुत अच्छा मित्र *न्या. अनिल वैद्य* के कहने पर, इस विषय पर हिंदी में लेख लिखा है. जो बहुत महत्वपूर्ण है.

            मागासवर्गीय आरक्षण *"क्रिमीलेयर"* इस विषय के *"अंतरंग"* में जाने के पहले, एक उच्च वर्ग निहित *"सिख घुटना वकिल"* लिखित पुस्तक *"संविधान निर्माता - सर बी एन राऊ"*  इन्होने मुझे भेजे, *किताब पी.डी.एफ."* को उत्तर देना जरुरी समजता हुं. और *"घुटना शिख"* पर जोक्स क्यौं बनाये जाते है ? इस से बोध होता है. सबसे पहले सरनेम सुधार करना जरूरी है. बी एन राऊ इस नाम का सुधार - *बी. एन. राव* करे. सिख घुटना वकिल स्वयं को *"एल. एल. एम."* बताता है. हमने ऐसे अ-वैचारीक घुटने, *"एल. एल. एम."* वाले रास्तोंपर देखे है. सदर पुस्तक में, *"कॉंस्टीट्युशन डिबेट्स"* का कोई उल्लेख प्रकरण दिखाई नहीं दिया. जब कि वह उल्लेख *"ऐतिहासिक दस्तावेज"* है. और जो *"ब्राह्मण्य-ग्रस्त कुत्ते"* उसका संदर्भ देकर, *बी एन राव* उनका "संविधान निर्माता " गुणगान कर रहे है, वो कुत्ते उस *"ऐतिहासिक दस्तावेज"* को जरुर पढे. *बाबासाहेब डॉ. आंबेडकर* इनका हिंदु बहुल बंगाल प्रांत निर्वाचन क्षेत्र, *"खुलना / बोरीसाल / जेस्नोर"* यह कांग्रेस ने, पाकिस्तान को क्यौं हस्तांतरण किया था ? अंत में दुसरी बार कांग्रेस द्वारा बाबासाहेब को, *"मुंबई प्रांत"* से क्यौं चुनकर लाया गया ? वह भारत इतिहास भी जरूर पढे. उस *घुटना शिख वकिल* की बडी नाराजगी बाबासाहेब ने, *"शिख धर्म"* का स्वीकार क्यौ नहीं किया था ?  इस प्रश्न का उत्तर मेरे इसके पहले के लेख दिया गया है, इसलिए इस विषय को बंद करने के पहले, उस घुटना शिख ने उसके *"मां को पुछना"* चाहिए (?) की, *"उसका असली बाप कौन है ?"* क्यौं कि शिखों का असली इतिहास, मैने उस लेख में ही, अल्प रुप में वर्णीत किया है. बाबासाहेब डॉ आंबेडकर इनको, *"संविधान शिल्पकार"* क्यौं कहां गया है ? उसका सही उत्तर *"कॉंस्टीट्युशन डिबेट्स"* ही है. साथ ही *"हिंदु कोड बिल"* संदर्भ भी पढे.

           सर्वोच्च न्यायालय के सरन्यायाधीश *धनंजय चंद्रचूड* इनकी अध्यक्षता में, *"पंजाब सरकार विरुध्द देवेंद्र सिंह"* और अन्य पार्टी (सिव्हिल अपिल क्र. २३१७/२०११) इस केस में, *न्या. भुषण गवई / न्या. विक्रमनाथ / न्या. बी. एम. त्रिवेदी / न्या. पंकज मित्तल / न्या. मनोज मिश्रा / न्या. एस. सी. शर्मा* इन सात न्यायाधीशों के खंडपीठ ने, ६ : १ इस अनुपात में, *"अनुसुचित जाति / जनजाती वर्ग का उपवर्गिकरण तथा क्रिमी लेयर"* को लगाने की खास शिफारस *"१ अगस्त २०२४"* में की है. जब की *"उपवर्गिकरण / क्रिमी लेयर"* यह विषय, उस केस का वह भाग था ही नहीं. *"भारतीय संविधान"* के अनुच्छेद १५(४) / अनुच्छेद १५(५) - Prohibition of discrimination / तथा अनुच्छेद १६(४) / १६(५) - Equality of Opportunities यह  *"मुलभूत अधिकार"* से जुडा वह विषय / अनुच्छेद ३४१ - अनुसूचित जाति / अनुच्छेद ३४२ - अनुसूचित जमाति वर्ग के *"आरक्षण"* संबंधित अनुच्छेद है. और संविधान के संबंधित अनुच्छेद में, *"उपवर्गिकरण / क्रिमी लेयर"* यह संदर्भ हमें दिखाई नहीं देते. *"मागासवर्गीय आरक्षण यह तो प्रतिनिधित्व का विषय है‌. गरिबी हटाव यह विषय तो बिलकुल नहीं है."* जब की भारत सरकार ने  *"१०% आर्थिक आरक्षण"* का अनैतिक प्रावधान किया है. और *"सर्वोच्च न्यायालय"* द्वारा उसे मान्य किया गया है. आर्थिक आरक्षण के लाभधारी *"उच्च वर्ग"* ही होंगे. जो पहले से ही *"५०%  बगैर आरक्षण"* कोटा नाम पर लाभधारी थे. अत: यहां *"सर्वोच्च न्यायालय"* द्वारा संविधान विरोधी निर्णय लिया गया था, जो *"ब्राह्मणशाही"* की निवं रख कर गया. यहां उच्च जाति वर्ग *"आर्थिक आरक्षण विरोध"* में, सर्वोच्च न्यायालय कभी नहीं जाएगा, इसे हमें समझना होगा. अर्थात न्यायाधीश वर्गो द्वारा ब्राह्मणशाही स्थापन संदर्भ में, *"Justice should not be done, but appeared to be done"* का परिचय हमें दिया है. साथ ही ब्राह्मणशाही के लिये, *"Justice should be independence"* का परिचय भी कर गया है. मागासवर्गीय महानुभाव उपरोक्त *"संविधानीक अनैतिक प्रकरण"* पर, पुर्णत: खामोश दिखाई दिया. शायद हमने यह सोचा होगा कि, *"Don't give unsolicited advice."* (To stop giving advice to people who don't ask for it.) क्या करे ??? *"An innocent law no accuse."*

              *डॉ बाबासाहेब आंबेडकर* इन्होने तो, *"मागासवर्गीय समुहो"* (स्त्री - पुरुष दोनो वर्ग) के लिये, *"भारतीय संविधान"* में आरक्षण का प्रावधान किया था. सन १९५१ में *"मद्रास राज्य विरुध्द चंपकम दोराईराजन"* इस केस में, *मद्रास उच्च न्यायालय* द्वारा शैक्षणिक संस्थाओं में, जाति / धर्म पर आधारीत, *"मागासवर्गीय आरक्षण"* के मद्रास राज्य सरकार के फैसले को, *"रोक लगाई"*'थी. बाबासाहेब डॉ आंबेडकर उस समय *"भारत के कानुन मंत्री"* थे. अत: डॉ बाबासाहेब इन्होने, *"मद्रास उच्च न्यायालय आदेश का संज्ञान"* लेते हुये, सभी शैक्षणिक संस्थाओं में, भारतीय संविधान में, वह *"पहिला  सुधार"* (First Amendment) कर, अनुच्छेद १५(४) अन्वये *"आरक्षण को प्रावधान जारी"* रखा है. भारत में *"मंडल आयोग कमीशन"* की बहुत ही चर्चा होती रही थी. *इंदिरा सहानी विरुद्ध भारत सरकार* (दिवाणी याचिका क्रं. ९३०/१९९०) इस केस में, सरन्यायाधीश *एम. एच. केनीया* इनकी प्रमुख अध्यक्षता में, *न्या. एम. एन. वेंकटचेलीया / न्या. एस. आर. पंडियन / न्या. ए. एम. अहमदी / न्या. पी. बी. सावंत / न्या. बी. पी. जीवन रेड्डी / न्या. टी. के. थॉमन / न्या. कुलदीप सिंह / न्या. आर. एम. सहाय* इस नव (९) न्यायाधीशों के खंडपीठ ने, ६ : ३ इस अनुपात में, दिनांक १६ नंवबर १९९२ को, वह *"याचिका स्वीकृत"* करते हुये, *"मागासवर्गीय समुह"* (ओबीसी) को आरक्षण लाभ देते समय, *"क्रिमी लेयर"* का प्रावधान किया था. बल्की वह *"प्रावधान"* तो, *"अनुसुचित जाती / जनजाती समुह"* के लिये नहीं था. *नरेंद्र मोदी भाजपा सरकार* ने, *"आय. ए. एस. कैडर"* में, बगैर संघ लोक सेवा आयोग (UPSC) परिक्षा पास हुये बीना, *"भांडवलशाही वर्ग"* को सिधे नियुक्त करने का, प्रावधान किया था. तब *"सर्वोच्च न्यायालय"* यह खामोश थी. *"उच्च जाती वर्ग"* यह खामोश था. *"IAS Officer Union"* यह भी खामोश थी. भारत में *"सरकारीकरण से निजीकरण"* होने पर भी, पुरी तरह खामोशी थी. भारत की *"अर्थव्यवस्था डामाडोल"* होने पर भी, *"मंदिर की अर्थनीती"* पर हातोडा नहीं चलाया गया था. *"मंदीरो का राष्ट्रियकरण"* नहीं किया गया है. स्वतंत्र भारत (?) में *"बेरोजगारी / बेकारी / गरीबी / भुखमरी"* होने पर भी, भारत पर *"कर्ज का बोजा"* यह लादा गया था. सभी तो खामोश है. *"भारत रो / सो रहा है."* नेता यह मौज कर रहे है. भारत का *"सर्वोच्च न्यायालय"* यह तो, *"भारतीय संविधान का कस्टोडियन"* है. *"वॉच डॉग"* है.  सर्वोच्च न्यायालय का यह दायित्व है कि, वह *"संसंद"* को / महामहीम *"राष्ट्रपती"* को उचीत मार्गदर्शन करे. परंतु न्यायाधीश वर्ग में तो, वह *"मेरीट"*:हो तभी नां !!! और न्यायालय हमारा *"मेरीट"* पुछती है. क्या *"गर्भ मेरीट "* यह केवल *"ब्राह्मण्य मां गर्भ"* में ही होता है ??? क्या करे, आज हिजडो का ही जमाना है...!!! मैं स्वयं तो, बेबाक /:स्पष्ट और सत्य बोलता हुं. *"मुझे मौत का भय नहीं है‌."* जो डरकर जीते है, वह *"मरे हुये आदमी"* है. *"जिंदे मुर्दे"* है. मैं क्यौं ही जिंदा मुर्दा बनु ? *"सर्वोच्च न्यायालय"* यह तो केवल, *"सवर्ण न्यायालय"* ही दिखाई देता है. *अंग्रेज काल* में तो, *"ब्राह्मण वर्ग न्यायाधीश"* नियुक्ती पर, *"प्रतिबंध"* लगाया गया था. वह तो, सही निर्णय था. जरा सोचो !!! हमारा विकास कब ? आवाम को और कौन सी गुलामी चाहिये  ?????

----------------------------------------

▪️ *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

       नागपुर दिनांक १४ अगस्त २०२५

 ‌🚩 *संघ (RSS) तथा विरोधी दलों को पुर्णतः कमज़ोर करना नरेंद्र मोदी का प्रमुख लक्ष है : मोदी प्रजातंत्र भारत के बडे हुकुमशहा होंंगे ?*

       *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'* नागपूर १७

राष्ट्रिय अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल 

एक्स व्हिजिटिंग प्रोफेसर, डॉ बी आर आंबेडकर सामाजिक विज्ञान विद्यापीठ महु मप्र

बुध्द आंबेडकरी लेखक, कवि, समिक्षक, चिंतक 

मो. न. ९३७०९८४१३८, ९२२५२२६९२२

              सन २०१४. नरेंद्र मोदी को जब भारत का *"प्रधानमंत्री का उम्मीदवार"* घोषित किया हुआ था, तब गुजरात के कुछ *"भाजपा - संघ"* से जुडा हुआ प्रतिनिधी मंडल *"संघ प्रमुख"* से मिलकर, *नरेंद्र मोदी को छोडकर* किसी अन्य को *"प्रधानमंत्री"* बनाने की विनंती की थी. परंतु संघ द्वारा गुजरात के उस *"प्रतिनिधी मंडल"* को, विशेष तवज्जो नहीं दिया गया. प्रधानमंत्री *नरेंद्र दामोदर मोदी* ने भारत का प्रधानमंत्री बनने के पहले, जब मोदी *"गुजरात के मुख्यमंत्री"* रहे थे, तब नरेंद्र मोदी द्वारा संघ के *"ब्राह्मणी प्राबल्य"* को बहुत अच्छे से समझकर, ज्यादा तर अपने *"अब्राह्मण पदाधिकारी वर्ग"* की खास नियुक्ती की थी. एक जमाने के नरेंद्र मोदी के गुजरात सहकारी *संजय जोशी* को भी किनारे किया गया था. संघ को विच्छेद की परंपरा, यह *"गोवा के संघ पदाधिकारी"* द्वारा शुरु होकर, गोवा राजनीति ने *"खुला विद्रोह"* कर, *"अलग संघ"* का निर्माण करना, यह पाठ बहुत कुछ सिखाया गया था. परंतु *"संघवाद - RSS"* द्वारा उसकी खास दखल ली गयी थी या नहीं ? यह संशोधन का विषय है. हां, यह सत्य है कि, *गोवा की संघ नाराजी* / संघ से विच्छेद हो जाना, वह *"संघ शक्ती"* को वह ध्वस्त / कमजोर नहीं कर पाया. परंतु *नरेंद्र मोदी* को सन २०१४ में *"प्रधानमंत्री उम्मीदवार"* बनाना, यह *"संघ / भाजपा की बडी मजबुरी"* थी. नरेंद्र मोदीं द्वारा गुजरात के मुख्यमंत्री होने पर, *"भाजपा अर्थनीति"* को मजबुत बनाया था. *राजनीति यह बगैर अर्थ से नहीं की सकती.* गुजरात की *"भांडवलशाही व्यवस्था"* यह नरेंद्र मोदी के साथ ही दिखाई दी. और एक जमाने में *"पायदल"* चलनेवाला *"संघ / भाजपा"* आज तो *"फाईव्ह स्टार संस्कृति"* का आदि हो चुका है. यही कारण है कि, नरेंद्र मोदी का प्रभाव ही *"संघ - भाजपा के दो फाड"* में, बहुत बडा प्रभाव कर सकता है. *"संघ"* के पिछे *"इ.डी. / सी.बी.आय."* भी लगा सकता है. वही डर *"भाजपा - संघ शिर्षस्थ नेताओं"* को सता रहा है. संघ के *सुरेश सोनी* भी प्रधानमंत्री नरेंद्र मोदी के साथ है. एवं नरेंद्र मोदी ये *सुरेश सोनी* को *"संघनायक"* तौर पर देखना चाहता है. *"दत्तात्रय होसबोले"* इस संघ प्रमुख रेस में, आगे दिखाई देते है. अत: *नरेंद्र मोदी - अमित शहा* कल भाजपा - संघ के लिये, बडी मुश्कीलें खडी कर सकता है. आज संघ का काम आईस्ता आईस्ता दिखाई देता है.

             नरेंद्र मोदी के गुजरात मुख्यमंत्री काल में, *"संघ के ब्राह्मणी"* प्रभाव को कम करना / *"भाजपा"* को आर्थिक रुप से सशक्त करना, अत: संघ के सामने कोई पर्याय नहीं था. नरेंद्र मोदी ने संघ के *"हिंदु राष्ट्र निर्माण / मुस्लिम द्वेष राजनीति"* को पुरेपुर भुना रहा था. अत: नरेंद्र मोदी के कुछ बडी गलतीयों को, *"नजर अंदाज"* संघ द्वारा युं ही किया गया. गुजरात की *"पुंजीवादी लॉबी"* नरेंद्र मोदी के साथ ही होने से, *शिवराज सिंह* समान वरिष्ठ नेताओं को दुर कर, *नरेंद्र मोदी* ने भारत के प्रधानमंत्री की धुरा संभाली. नरेंद्र मोदी ने गुजराती भाई *अमित शाह* को अपने साथ जोड दिया. भाजपा के वरिष्ठ नेता *लालकृष्ण अडवाणी / मुरली मनोहर जोशी / सुमित्रा महाजन"* समान कुछ बडे नेताओं को, *"मार्गदर्शन मंडल"* में डाल दिया. उधर नरेंद्र मोदी ने भाजपा की विचारधारा को मजबुत कर, संघ को खुश करते गया. *डॉ. मोहन भागवत* को झेड प्लस सुरक्षा दी गयी. परंतु अंदर अंदर मोदी - शहा जोडी अपनी शक्ती मजबूत करते रहा. आगे जाकर संघ प्रिय मंत्री द्वय *डॉ नितीन गडकरी / देवेंद्र फडणवीस* इनके प्रभाव को भी कम करते गया. *अमित शहा* ये तो *सुपर प्रांईम मिनीस्टर"* हो चुका था. संघ / भाजपा के कुछ वरिष्ठ पदाधिकारीयों को अपने साथ जोडते गया‌. संघ की वह खामोशी ही *"संघ कमजोरी"* बडा कारण रहा है. संघ को *"पंचतारांकित ऑफिस परंपरा"* में जोडते गया. आज संघ को यह सभी गलती महसुस हो रही होगी. परंतु *"चिडिया चुब गयी खेत...."* कहावत अनुसार, अब संघ क्या कर सकता है...??? यह प्रश्न है. *"संघ ने जैसा बोया, वैसे ही वह पाया है."* बुध्द ने कुशल कर्म करने की हमें सिख क्यौ दी ? बुध्द धम्मपालन गाथा में कहते हैं, *"सब्ब पापस्य अकरणं, कुसलस्स उपसंपदा | सचित्तपरियोदपनं, एतं बुध्दान सासनं ||"* (अर्थात - सभी पापों का न करना, कुशल कर्मो का करना तथा स्वयं के मन (चित्त) की परिशुध्दि करना ही बुध्द की शिक्षा है. बुध्द का शासन है.) बुध्द ने *"पराभव सुत्त"* में कहा हैं कि, *"असन्तास्स पिया होन्ति, सन्ते न कुरुते पियं | असतं धम्मं रोचेति, तं पराभवतो मुखं ||"*  (अर्थात - जिसे दुर्जन लोक प्रिय होते है, सज्जन लोगों से प्रेम नहीं करते, असत्य पुरुषों के धर्म को पसंद करते है, वह उसके अवनति का द्वार है.) यह बुद्ध विचार समजना बहुत जरुरी है. परंतु *"भाजपा - संघवाद"* ने भारत के *"हिंदु - मुस्लिम सौहार्द संबंध"* को, ताड ताड भी कर दिया हैं. *"प्रेम - मैत्री - बंधुता - करुणा* - बुद्ध विचार से, भाजपा - संघ परे रहा है. बुध्द ने *"प्रज्ञा युक्त श्रध्दा"* को बल दिया है. श्रध्दा होनी चाहिए, अंधश्रद्धा नहीं..!!!

           *"फोर्ब्स की २०२५ यादी"* में, ,जनसंख्या आधार पर, *"१० शक्तीशाली देशों की GDP"* निम्न *"ट्रिलियन डॉलर"* बतायी गयी है.  वहां भारत का नाम ही नहीं है. अमेरिका (३०.३४) / चायना (१९.५३) / रूस (२.२) / युके (३.७३) / जर्मनी (४.९२) / दक्षिण कोरिया (१.९५) / फ्रांस (३.२८) / जापान (४.२९) / सऊदी अरब (१.१४) / इजराईल (५५०.९१ बिलियन डॉलर). *"ग्लोबल हंगर इंडेक्स"* (भुखमरी) में, भारत की हालत तो *पाकिस्तान / बांगला देश / नेपाल"* से बदतर है.‌ भारत *"जनसंख्या"* में विश्व का *"नंबर वन"* देश बन गया है. भारत की *"करंसी"* तो, दिनो दिन गिरती जा रही है. और भारत का *"विश्व अर्थव्यवस्था में चवथे नंबर"* का प्रचार किया गया है. जब की भारत की *"अर्थव्यवस्था तो, ९ वे - १० वे"* नंबर पर है. यह सब अंको का खेल है. अब हम *"विश्व के कुछ क्रुर हुकुमशहा"*  को भी देखते है. और हुकुमशहा का *"अंत कभी अच्छा नहीं"* रहा है. *एडोल्फ हिटलर* (जर्मनी) / *बेनिटो मुसोलिनी* (इटली) / *ब्लादिमीर इलियच लेनिन* (रुस) / *माओ जेदोंग - माओ त्से तुंग* (चायना) / *इदी अमिन* (युगांडा) / *सद्दाम हुसेन* (इराक) / *याह्या खां* (पाकिस्तान) / *मोहम्मद झिया उल हक* (पाकिस्तान) / *होस्नी मुबारक* (अरब गणराज्य मिस्त्र) / *किम जोंग* (अभी उत्तर कोरिया शासक) / *फ्रांसवा डुवलीयर* (हेती) / *अयातुल्ला खुमैनी* (अभी इराण शासक) / *नेपोलियन बोनापार्ट* (फ्रांस) और उन क्रुर हुकुमशहा यादी में, भारत के *नरेंद्र मोदी* इनका नाम भी जुडा दिखाई देता है. *"संघ (RSS)"* का आदर्श जर्मनी का *एडोल्फ हिटलर* रहा है. और हिटलर ने तो, विश्व पर *"द्वितीय महायुध्द "* थोपा था. इन तमाम *"क्रुर हुकुमशहा"* के काले कारणामों पर, मैं पहले लिख चुका हुं. अत: यहां इस विषय पर शब्दों को विराम देता हुं. *"संघ - भाजपा सत्तावाद"* को यह सिख है. *"कांग्रेस"* यह अपने बुरे कर्मो से, पिछड गयी है. *"भारत राष्ट्रवाद"* कभी भारत में पनपा ही नहीं. ना भारत में *"राष्ट्रवाद मंत्रालय बना ना ही संचालनालय"* बना. तो *"आर्थिक बजेट"* यह विषय बहुत दुर की कवडी है. यहां आदमी की असली पहचान *"जाति - धर्म"* से होती है. *"भारतीयता"* से नहीं. तो खाक भारत *"विश्व गुरु"* बनेगा. *"विकास भारत - समृध्द भारत"* यह केवल दिवास्वप्न ही है. भारत की आवाम *"बेरोजगारी / गरिबी / भुखमरी"* की मार / झेल भोग रहा है. जरा इस विषय पर सोचों,  *"संघ निष्ठ - भाजपा निष्ठ - कांग्रेसी निष्ठ - लालधारी निष्ठ - पंजा धनुष्य निष्ठ - शेंडीधारी निष्ठ / ना- लायकों !!!"*

--------------------------------------

▪️ *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

       नागपुर दिनांक १२ अगस्त २०२५

 👌 *हे प्रिये ....!!!*

       *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

       मो. न. ९३७०९८४१३८

हे प्रिये

प्राचीन इतिहासाला

तु सहज समजुन

विसरुन जावु नकोस

सत्य इतिहास 

हा लपविला गेला आहे

प्राचीन इतिहासावर 

बलात्कार करुन

ब्राह्मण्य बलात्कार इतिहास 

हा रचला गेला आहे 

आणि ती बलात्कार परंपरा

अव्याहत सुरु आहे 

तु त्याच्या प्रेमात पडुन

स्वता:चे वाभाडे काढु नकोस

ह्या प्राचीन इतिहासाची साक्ष

चक्रवर्ती सम्राट अशोकाचे

शीलालेख शीलास्तंभ आहेत 

ही ताडपत्र - ताम्रपट 

प्राचीन इतिहास आहेत

कागदाचा शोध

इसवी दहाव्या शतकात 

चीन देशाने जगाला दिला

तेव्हा आता तु 

हा इतिहास समजुन घे

बुध्द हे सत्य आहे 

सत्य हे प्रेम मैत्री आहे

बंधुता करुणा अहिंसा आहे

सत्य ही प्रज्ञा आहे....!!!

-------------------------------

नागपूर दिनांक  ४ ऑगस्ट २०२५

 💐 *फिल्म प्रोड्युसर संजय खानविलकर  इनकी सीआरपीसी ट्रेड्स एंड कॉमर्स विंग के राष्ट्रिय उपाध्यक्ष पद पर नियुक्ती !*

      *सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल* की डाटर कंसर्न राष्ट्रिय संघटन *"सी.आर.पी.सी. ट्रेड्स एंड कॉमर्स विंग"* के *"राष्ट्रिय उपाध्यक्ष "* पद पर फिल्म प्रोड्युसर / डायरेक्टर  / एक्टर *संजय खानविलकर* इनकी नियुक्ति सी.आर.पी.सी. ट्रेड्स एंड कॉमर्स विंग के राष्ट्रिय अध्यक्ष *इंजी. विजय बागडे* इन्होने की है. संजय खानविलकर इन्होने नागराज मंजुळे निर्मित *"सैराट"* मराठी फिल्म के कुछ कलाकारों के साथ लेकर फिल्म *"विपरीत"* (एक विरुद्ध प्रेम कथा) यह निर्मित की है. और जल्द ही संजय ने *"हिंदी सिने क्षेत्र मे वे पदार्पण"* करने का निर्णय लिया है. और कुछ *"हिंदी कलाकारों का शोध"* भी वे लेने वाले है‌ *संजय खानविलकर* इनकी इस नियुक्ती की जाणकारी सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल इस राष्ट्रिय संघटन के *राष्ट्रिय अध्यक्ष* तथा सीआरपीसी वुमन विंग / सीआरपीसी एडव्होकेट विंग / सीआरपीसी एम्पाइज विंग / सीआरपीसी हेल्थ विंग / सीआरपीसी बुध्द आंबेडकरी साहित्यिक (लिटररी) विंग / सीआरपीसी ट्रेड्स एंड कॉमर्स विंग / सीआरपीसी ट्रायबल विंग / सीआरपीसी वुमन क्लब के "राष्ट्रिय पेट्रान" - *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'* इन्हे दी गयी है. संजय ये सामाजिक दायित्व भी निभाते है.  संजय के इस नियुक्ती पर सर्वोच्च न्यायालय के *एड. किशोर राम लांबट / एड. अनिल वैद्य (माजी न्यायाधीश) / एड. डॉ. राजन (डायरेक्टर लॉ कॉलेज)/ एड. डॉ मोहन गवई / एड. बृहद्रथ मोरया / एड. राजेश लाख / एड. सी एफ भागवानी / सुर्यभान शेंडे / प्रा. नितीन तागडे / इंजी. गौतम हेंदरे / डॉ. मनिषा घोष / दिलिप तांदळे / राजेंद्र घोरपडे / शालिक जिल्हेकर / रवी पाटील / एड. प्रज्ञा निकोसे / करुणा रामटेके / डॉ . भारती लांजेवार / सुरेखा खंडारे / सीमा बोरकर / एड. विद्या खोब्रागडे / डॉ राजेश नंदेश्वर / एड. संतोष चव्हाण / एड. आनंद राऊत* आदी सभी पदाधिकारी वर्ग ने उनका अभिनंदन किया है.

 💐 *मिस विश्वभारती रवी (भोपाल) इनकी सीआरपीसी वुमेन्स विंग (मध्य प्रदेश) के प्रदेश अध्यक्ष पद पर नियुक्ती !*

      *सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल* की डाटर कंसर्न राष्ट्रिय संघटन *"सी.आर.पी.सी. वुमेन्स विंग"* के *"प्रदेश अध्यक्ष "* पद पर *मिस विश्वभारती रवी* इनकी नियुक्ति सी.आर.पी.सी. वुमेन्स विंग के राष्ट्रिय संघटक *डॉ मनिषा घोष* इन्होने की है. *मिस रवी* इनकी नियुक्ती की जाणकारी सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल के *राष्ट्रिय अध्यक्ष* तथा सीआरपीसी वुमन विंग / सीआरपीसी एडव्होकेट विंग / सीआरपीसी एम्पाइज विंग / सीआरपीसी हेल्थ विंग / सीआरपीसी बुध्द आंबेडकरी साहित्यिक (लिटररी) विंग / सीआरपीसी ट्रेड्स एंड कॉमर्स विंग / सीआरपीसी ट्रायबल विंग / सीआरपीसी वुमन क्लब के "राष्ट्रिय पेट्रान" - *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'* इन्हे दी गयी है. मिस रवी यह मिडिया एंकरींग करती है तथा सामाजिक दायित्व भी निर्माती है. मिस रवी इनके इस नियुक्ती पर सर्वोच्च न्यायालय के *एड. किशोर राम लांबट / एड. अनिल वैद्य (माजी न्यायाधीश) / एड. डॉ. राजन (डायरेक्टर लॉ कॉलेज)/ एड. डॉ मोहन गवई / एड. बृहद्रथ मोरया / एड. राजेश लाख / एड. सी एफ भागवानी / सुर्यभान शेंडे / प्रा. नितीन तागडे / इंजी. गौतम हेंदरे / डॉ. मनिषा घोष / दिलिप तांदळे / राजेंद्र घोरपडे / शालिक जिल्हेकर / रवी पाटील / एड. प्रज्ञा निकोसे / करुणा रामटेके / डॉ . भारती लांजेवार / सुरेखा खंडारे / सीमा बोरकर / एड. विद्या खोब्रागडे / डॉ राजेश नंदेश्वर / एड. संतोष चव्हाण / एड. आनंद राऊत* आदी सभी पदाधिकारी वर्ग ने उनका अभिनंदन किया है.

 💐 *एड. योगेंद्र जांभुलकर/ एड. विद्या एम खोब्रागडे इनकी सीआरपीसी एडव्होकेट विंग के राज्य उपाध्यक्ष पद पर नियुक्ती !*

      *सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल* की डाटर कंसर्न राष्ट्रिय संघटन *"सी.आर.पी.सी. एडव्होकेट विंग"* के *"राज्य उपाध्यक्ष "* पद पर *एड. योगेंद्र जांभुलकर / एड. विद्या मधुकर खोब्रागडे* इनकी नियुक्ति सर्वोच्च न्यायालय के वकिल / सी.आर.पी.सी. एडव्होकेट विंग के राष्ट्रिय अध्यक्ष *एड. किशोर राम लांबट* इन्होने की है. *एड जांभुलकर / एड  खोब्रागडे* इनकी नियुक्ती की जाणकारी सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल के *राष्ट्रिय अध्यक्ष* तथा सीआरपीसी वुमन विंग / सीआरपीसी एडव्होकेट विंग / सीआरपीसी एम्पाइज विंग / सीआरपीसी हेल्थ विंग / सीआरपीसी बुध्द आंबेडकरी साहित्यिक (लिटररी) विंग / सीआरपीसी ट्रेड्स एंड कॉमर्स विंग / सीआरपीसी ट्रायबल विंग / सीआरपीसी वुमन क्लब के "राष्ट्रिय पेट्रान" - *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'* इन्हे दी गयी है. एड खोब्रागडे / एड जांभुलकर ये न्यायालय में प्रॅक्टीस भी करते है तथा कानुनी सलाह भी देते है. एड जांभुलकर ये नोटरी भी है. इनके इस नियुक्ती पर *एड. अनिल वैद्य (माजी न्यायाधीश) / एड. डॉ. राजन (डायरेक्टर लॉ कॉलेज)/ एड. डॉ मोहन गवई / एड. बृहद्रथ मोरया / एड. राजेश लाख / एड. सी एफ भागवानी / सुर्यभान शेंडे / प्रा. नितीन तागडे / इंजी. गौतम हेंदरे / डॉ. मनिषा घोष / दिलिप तांदळे / राजेंद्र घोरपडे / शालिक जिल्हेकर / रवी पाटील / एड. प्रज्ञा निकोसे / करुणा रामटेके / डॉ . भारती लांजेवार / सुरेखा खंडारे / सीमा बोरकर / डॉ राजेश नंदेश्वर / एड. संतोष चव्हाण / एड. आनंद राऊत* आदी सभी पदाधिकारी वर्ग ने उनका अभिनंदन किया है.

 🌹 *ह्या साक्ष जीवनाची !!!*

      *डॉ. मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

      मो. न. ९३७०९८४१३८ 

ह्या विशाल वाळवंटात

निवडुंग फुल नजरेला येणे

क्वचितचं आढळणारा विषय

परंतु मनाला होणारी हर्षीता

ह्याला काही सीमा नसते

आणि ती सुखद हर्षीता

जीवनाला आकार देत असते

एका अनमोल आठवणीची

ती सहज विसरणारी नसते

हृदयाच्या कप्प्यात तिला भरतांना

ती रोज आठवणींची असते 

निवडुंग फुल ...!!!

जीवनातील ह्या आठवणी

इतिहास भिंतीवर कोरतांना

प्राचीन इतिहास भींतीवर

हातात हात घालुन बसल्यावर 

प्रेमाची ती जीवन सोबत

प्रेम संदर्भ शोधीत असते

विश्वास भावनेची

सत्य निष्ठा विचारधारेशी

प्रामाणिक अंतःकरणाची

विश्व शांतीची

बुध्द विहारातील प्रवेश

ती सुखद अनुभुती देत असते

ह्या साक्ष जीवनाची....!!!

-----------------------------------

नागपूर दिनांक ३१ जुलै २०२५

 💐 *एड. संतोष चव्हाण / एड. आनंद राऊत इनकी सी. आर. पी. सी. एडव्होकेट विंग के राष्ट्रिय सहसचिव पद पर नियुक्ती !*

      *सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल* की डाटर कंसर्न राष्ट्रिय संघटन *"सी.आर.पी.सी. एडव्होकेट विंग"* के *"राष्ट्रिय सहसचिव "* पद पर *एड. संतोष चव्हाण / एड. आनंद राऊत* इनकी नियुक्ति सर्वोच्च न्यायालय के वकिल / सी.आर.पी.सी. एडव्होकेट विंग के राष्ट्रिय अध्यक्ष *एड. किशोर राम लांबट* इन्होने की है. *एड चव्हाण / एड राऊत* ये नामांकित मान्यवर है.  एड चव्हाण तथा एड. राऊत इनकी नियुक्ती की जाणकारी सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल के *राष्ट्रिय अध्यक्ष* तथा सीआरपीसी वुमन विंग / सीआरपीसी एडव्होकेट विंग / सीआरपीसी एम्पाइज विंग / सीआरपीसी हेल्थ विंग / सीआरपीसी बुध्द आंबेडकरी साहित्यिक (लिटररी) विंग / सीआरपीसी ट्रेड्स एंड कॉमर्स विंग / सीआरपीसी ट्रायबल विंग / सीआरपीसी वुमन क्लब के "राष्ट्रिय पेट्रान" - *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'* इन्हे दी गयी है. एड राउत / एड चव्हाण ये न्यायालय में प्रॅक्टीस भी करते है तथा कानुनी सलाह भी देते है. इनके इस नियुक्ती पर *एड. अनिल वैद्य (माजी न्यायाधीश) / एड. डॉ राजन / एड. डॉ मोहन गवई / एड. बृहद्रथ मोरया / एड. राजेश लाख / एड. सी एफ भागवानी / सुर्यभान शेंडे / प्रा. नितीन तागडे / इंजी. गौतम हेंदरे / डॉ. मनिषा घोष / दिलिप तांदळे / राजेंद्र घोरपडे / शालिक जिल्हेकर / रवी पाटील / एड. प्रज्ञा निकोसे / करुणा रामटेके / डॉ . भारती लांजेवार / सुरेखा खंडारे / सीमा बोरकर / डॉ राजेश नंदेश्वर* आदी सभी पदाधिकारी वर्ग ने उनका अभिनंदन किया है.

 👌 *नको छेडु रे ती तार ...!*

       *डॉ. मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

       मो. न‌ ९३७०९८४१३८

नको छेडु रे ती तार ही राष्ट्र द्वेषाची

बुध्दाची आवाम ही खुप चेतली आहे...

शोषण बखार ही तया इतिहासाची

हे अंधारी काजवे जागे झाली आहे 

वस्त्र उतारविणा-या त्या विकृतीची

पाय छाटण्यास तयारी झाली आहे...

निरक्षरे होती माणसे त्या अभावाची

फुले परिवाराने ती क्रांती केली आहे

भीम बाबांने ह्या प्रज्ञा बुद्ध विचाराची

संविधाना द्वारा ती लाट आणली आहे...

ब्राम्ही लिपी अन ह्या पाली भाषेची

सिंधु सभ्यता बुध्द ज्योत आली आहे

हे अर्थ रुपातील उज्वल विकासाची

अशोका राजाने ती क्रांती केली आहे...

-----------------------------------

नागपूर दिनांक २७ जुलै २०२५

 😥  *तुझ्या ह्या दु:ख सागरात...!*

        *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

        मो. न. ९३७०९८४१३८

तुझ्या ह्या दु:ख सागरात मला साथ घे नां

बुध्द भीमाच्या परिवारात मला साद दे नां...

माणसांच्या मनाची इथे वात्रटे झाली नां

धावुन ती कधी येतील ना सांगता येई नां

विविध गुटांच्या मागे ती बटिक झाली नां

मन एकीची ही भाषा ना स्वप्नात दिसे नां...

ह्या प्रेमाची चादर ऋतुत मैली झाली नां

सर्व काही अस्ताला गेले शोक आहे नां

हे मनाची करुणा ही क्षीण होता पहा नां

शीतल चंद्राची किरण ना शोधी दिसे ना...

निसर्ग संग मनाचा धागा सुखाचा आहे नां

फुलांचे प्रेम झाडांची मैत्री सोबत आहे नां

हे अजुन ह्या माणसाला काय हवे सांग नां

बंधुत्वाची प्रज्ञा आता बदलावी लागली नां...

----------------------------------------

नागपूर दिनांक २५ जुलै २०२५

 ✍️ *आई रमाई ....!*

        *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

        मो. न. ९३७०९८४१३८

आई रमाई 

प्रेम वात्सल्य पालतांना

मैत्रीचा प्रेमळ झरा 

ओठावर निरंतर ठेवुन

प्रज्ञा सुर्याची सोबत

फार अल्पशी असतांनाही

कमळ कोमलतेने

नेहमी जपणुक करीत होतीस....

भीम बाबांच्या

विदेशातील शिक्षणात

हातभार लावतांना

गोव-या वेचने असो

कमीपणा न बाळगता

पैशाची तजवीज करणे 

हे सर्व काही करतांना

अर्ध उपाशी राहातं होतीस....

भीम बाबांचे

विदेशात शिक्षण घेतांना

रमेश बाळ दगावले तरी

अभ्यासात व्यत्यय नको

ही बातमी लपवितांना

तुझ्या कोमल हृदयाला

कश्या वेदना झाल्या असतीलं

ही कल्पनांच असह्य होते माते...

राजरत्न बाळ मृत्युमुळे 

परिवार व्याकुळ मनाने

ग्रस्त असतांनाही

भीम बाबांच्या खिश्यात

कफनाला पैसे नाहीत

हे तु जाणुन घेतांना

लुगड्याचा पदर फाडुन 

कफनाची व्यवस्था केलीस माते....

भीम बाबांचे 

विदेशी शिक्षण पदवीमुळे 

सत्काराच्या आयोजनात

नविन लुगडे नसल्याने

बाबांना काही बहाना करुन

सोबतीला तु न जाता 

शाहु महाराजाची शाल पांघरून

दुरुनचं सत्कार बघत होतीसं माते...

प्रज्ञा सुर्याचा प्रकाश

हा निरंतर समाजाच्या

आणि भारत देशाच्या 

स्वातंत्र्य लढ्यावर

लक्ष केंद्रित करतांना

सामाजिक - आर्थिक समता

राजकिय समता शोधतांना

सोबत हात देत होतीस तु माते....

आई रमाई 

हे तु सर्व काही करतांना 

आपल्या प्रकृतीला न जपता

फक्त भीम बाबाकडे लक्ष देतांना

पंढरपूर जाण्याची तुझी इच्छा

बाबांनी मनाई केल्यावर 

तु कुठलाचं हट्ट न करता 

आई रमाई तु झिजत होतीसं ....

राजगृहाचे सुख

तुझ्या आजारी मनाने

कधीचं उपभोग न घेता

भीम बाबांना तुझ्या वेदना

तु कधीचं न सांगता 

एकटीनेचं मृत्यू संघर्ष करीत

बाबांना पारखे करतांना

तु सर्वांना सोडून गेलीस माते ....

---------------------------------

▪️ *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

        नागपूर दिनांक २२ जुलै २०२५

 💐 *एड. डॉ. मोहन गवई / एड. डॉ. एस. एम. राजन (डायरेक्टर, लॉ कॉलेज) इनकी सी. आर. पी. सी. एडव्होकेट विंग के राष्ट्रिय उपाध्यक्ष पद पर नियुक्ती !*

      *सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल* की डाटर कंसर्न राष्ट्रिय संघटन *"सी.आर.पी.सी. एडव्होकेट विंग"* के *"राष्ट्रिय उपाध्यक्ष "* पद पर *एड. डॉ. मोहन गवई / एड. डॉ. एस. एम. राजन* (डायरेक्टर लॉ कॉलेज) इनकी नियुक्ति सी.आर.पी.सी. एडव्होकेट विंग के राष्ट्रिय अध्यक्ष *एड. किशोर राम लांबट* इन्होने की है. *एड गवई / एड राजन* ये नामांकित मान्यवर है. डॉ राजन ये सेंट्रल लॉ कॉलेज के डायरेक्टर है. साथ ही भारत के विभिन्न लॉ कॉलेज से ले जुडे है. वे सीआरपीसी के राष्ट्रिय अध्यक्ष *डॉ. मिलिन्द जीवने* इनके अच्छे मित्र भी है. एड गवई एड. राजन इनकी नियुक्ती की जाणकारी सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल के *राष्ट्रिय अध्यक्ष* तथा सीआरपीसी वुमन विंग / सीआरपीसी एडव्होकेट विंग / सीआरपीसी एम्पाइज विंग / सीआरपीसी हेल्थ विंग / सीआरपीसी बुध्द आंबेडकरी साहित्यिक (लिटररी) विंग / सीआरपीसी ट्रेड्स एंड कॉमर्स विंग / सीआरपीसी ट्रायबल विंग / सीआरपीसी वुमन क्लब के "राष्ट्रिय पेट्रान" - *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'* इन्हे दी गयी है. एड राजन / एड गवई ये न्यायालय में प्रॅक्टीस भी करते है तथा कानुनी सलाह भी देते है. इनके इस नियुक्ती पर *एड. बृहद्रथ मोरया / एड. राजेश लाख / एड. भागवानी / सुर्यभान शेंडे / प्रा. नितीन तागडे / इंजी. गौतम हेंदरे / डॉ. मनिषा घोष / दिलिप तांदळे / राजेंद्र घोरपडे / शालिक जिल्हेकर / रवी पाटील / एड. प्रज्ञा निकोसे / करुणा रामटेके / डॉ . भारती लांजेवार / सुरेखा खंडारे / सीमा बोरकर / डॉ राजेश नंदेश्वर* आदी सभी पदाधिकारी वर्ग ने उनका अभिनंदन किया है.

 💐 *एड. ब्रहदथ मोरया (गौतमादित्य) एवं एड. राजेश लाख इनकी सीआरपीसी एडव्होकेट विंग के राष्ट्रिय सचिव पद पर नियुक्ती !*

      *सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल* की डाटर कंसर्न राष्ट्रिय संघटन *"सी.आर.पी.सी. एडव्होकेट विंग"* के *"राष्ट्रिय सचिव "* पद पर *एड. ब्रहदथ मोरया (गौतमादित्य) एवं एड. राजेश एस. लाख* इनकी नियुक्ति सीआरपीसी एडव्होकेट विंग के राष्ट्रिय अध्यक्ष / सर्वोच्च न्यायालय के वकिल *एड. किशोर राम लांबट* इन्होने सीआरपीसी के राष्ट्रिय अध्यक्ष *डॉ. मिलिन्द जीवने* इनकी शिफारस पर की है. एड ब्रहदथ मोरया  एड राजेश लाख की नियुक्ती की जाणकारी सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल के *राष्ट्रिय अध्यक्ष* तथा सीआरपीसी वुमन विंग / सीआरपीसी एडव्होकेट विंग / सीआरपीसी एम्पाइज विंग / सीआरपीसी हेल्थ विंग / सीआरपीसी बुध्द आंबेडकरी साहित्यिक (लिटररी) विंग / सीआरपीसी ट्रेड्स एंड कॉमर्स विंग / सीआरपीसी ट्रायबल विंग / सीआरपीसी वुमन क्लब के "राष्ट्रिय पेट्रान" - *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'* इन्हे दी गयी है. एड ब्रहदथ मोरया तथा एड लाख ये सर्वोच्च न्यायालय / उच्च न्यायालय में प्रॅक्टीस करते है. एड बृहद्रथ ये क्रिमिनल वकिली प्रॅक्टीस करते है.

 🤝 *सर्वोच्च न्यायालय के AOR एड किशोर राम लांबट सीआरपीसी एडव्होकेट विंग के राष्ट्रिय अध्यक्ष नियुक्त.*

      सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल (CRPC) की डॉटर विंग *"सीआरपीसी एडव्होकेट विंग"* इस राष्ट्रिय संघटन के *"राष्ट्रिय अध्यक्ष"* पद पर, सर्वोच्च न्यायालय के AOR *एड. किशोर राम लांबट* इनकी नियुक्ती, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल के राष्ट्रिय अध्यक्ष *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'* इनकी शिफारस पर, सेल के राष्ट्रिय सचिव *सुर्यभान शेंडे* इन्होने जाहिर की है. एड राम लांबट इनका सर्वोच्च न्यायालय के एडव्होकेट चेंबर में चेंबर है. एड राम लांबट इनके नियुक्ती पर,  सर्वोच्च / उच्च न्यायालय के *एड. राजेशकुमार लाख / एड. एम एस. पराते / एड. सी. एफ. भागवानी / एड. मोहन गवई / एड. गौतमादित्य / एड. वैभव बोरकर / एड. सागर लांबट* आदी वकिल वर्ग ने अभिनंदन किया है.

 💐 *एड. सी. एफ. भागवानी इनकी सी. आर. पी. सी. एडव्होकेट विंग के राष्ट्रिय उपाध्यक्ष पद पर नियुक्ती !*

      *सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल* की डाटर कंसर्न राष्ट्रिय संघटन *"सी.आर.पी.सी. एडव्होकेट विंग"* के *"राष्ट्रिय उपाध्यक्ष "* पद पर *एड. सी. एफ. भागवानी* इनकी नियुक्ति सी.आर.पी.सी. एडव्होकेट विंग के राष्ट्रिय अध्यक्ष *एड. किशोर राम लांबट* इन्होने सीआरपीसी के राष्ट्रिय अध्यक्ष *डॉ. मिलिन्द जीवने* इनकी शिफारस पर की है. एड भागवानी की नियुक्ती की जाणकारी सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल के *राष्ट्रिय अध्यक्ष* तथा सीआरपीसी वुमन विंग / सीआरपीसी एडव्होकेट विंग / सीआरपीसी एम्पाइज विंग / सीआरपीसी हेल्थ विंग / सीआरपीसी बुध्द आंबेडकरी साहित्यिक (लिटररी) विंग / सीआरपीसी ट्रेड्स एंड कॉमर्स विंग / सीआरपीसी ट्रायबल विंग / सीआरपीसी वुमन क्लब के "राष्ट्रिय पेट्रान" - *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'* इन्हे दी गयी है. एड भागवानी ये सर्वोच्च न्यायालय / उच्च न्यायालय में प्रॅक्टीस करते है. भागवानी के इस नियुक्ती पर एड. बृहद्रथ मोरया / एड. राजेश लाख / सुर्यभान शेंडे आदी सभी पदाधिकारी वर्ग ने उनका अभिनंदन किया है.

 💐 *एड. अनिल वैद्य (माजी न्यायाधीश) इनकी सी. आर. पी. सी. एडव्होकेट विंग के राष्ट्रिय उपाध्यक्ष पद पर नियुक्ती !*

      *सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल* की डाटर कंसर्न राष्ट्रिय संघटन *"सी.आर.पी.सी. एडव्होकेट विंग"* के *"राष्ट्रिय उपाध्यक्ष "* पद पर *एड. अनिल वैद्य* (माजी न्यायाधीश) इनकी नियुक्ति सी.आर.पी.सी. एडव्होकेट विंग के राष्ट्रिय अध्यक्ष *एड. किशोर राम लांबट* इन्होने की है. *एड वैद्य* ये नामांकित लेखक तथा चिंतक है. उन्होंने १८ किताबे लिखी है. उनके लेख बहुत से पत्रिका में प्रकाशित हुये है. एड वैद्य ये महाराष्ट्र शासन के कुछ समितीयां तथा अन्य कुछ सामाजिक संस्थान पर कार्यरत रहे है. वे सीआरपीसी के राष्ट्रिय अध्यक्ष *डॉ. मिलिन्द जीवने* इनके अच्छे मित्र भी है. एड वैद्य इनकी नियुक्ती की जाणकारी सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल के *राष्ट्रिय अध्यक्ष* तथा सीआरपीसी वुमन विंग / सीआरपीसी एडव्होकेट विंग / सीआरपीसी एम्पाइज विंग / सीआरपीसी हेल्थ विंग / सीआरपीसी बुध्द आंबेडकरी साहित्यिक (लिटररी) विंग / सीआरपीसी ट्रेड्स एंड कॉमर्स विंग / सीआरपीसी ट्रायबल विंग / सीआरपीसी वुमन क्लब के "राष्ट्रिय पेट्रान" - *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'* इन्हे दी गयी है. एड वैद्य ये न्यायालय में प्रॅक्टीस करते है तथा कानुनी सलाह भी देते है. वैद्य इनके इस नियुक्ती पर *एड. बृहद्रथ मोरया / एड. राजेश लाख / एड. भागवानी / सुर्यभान शेंडे / प्रा. नितीन तागडे / इंजी. गौतम हेंदरे / डॉ. मनिषा घोष / दिलिप तांदळे / राजेंद्र घोरपडे / शालिक जिल्हेकर / रवी पाटील / एड. प्रज्ञा निकोसे / करुणा रामटेके / सुरेखा खंडारे / सीमा बोरकर / डॉ राजेश नंदेश्वर* आदी सभी पदाधिकारी वर्ग ने उनका अभिनंदन किया है.

 📓 *रमाई ह्या सिध्दार्थ तलवारे संपादीत काव्यसंग्रहाने रमाईच्या त्याग - समर्पण - प्रेम - मैत्री - करुणा - दारिद्री जीवन संघर्ष - नैतिकता आणि आदर्श स्त्री व्यक्तिमत्वाचा जगाला परिचय दिला !*

       *डॉ. मिलिन्द जीवने 'शाक्य''* नागपूर १७

राष्ट्रिय अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल 

एक्स व्हिजिटिंग प्रोफेसर, डॉ बी आर आंबेडकर सामाजिक विज्ञान महु म.प्र.

बुध्द आंबेडकरी लेखक, कवि, समिक्षक, चिंतक

मो. न. ९३७०९८४१३८, ९२२५२२६९२२

               *"रमाई"* ह्या काव्यसंग्रहाचे संपादक आयु. *सिध्दार्थ तलवारे* हे ब-याच काळापासुन माझ्या संपर्कात आहेत. त्यांचे माझे व्हाट्सअप मिडियावर नियमित विचार आदान प्रदान होत असते. कधी कधी मोबाईलवर आमचे संभाषण होत असते. आयु *सिध्दार्थ तलवारे* हे माझ्या लिखाणाचे नियमित वाचक आहेत. आमच्या ह्या नेहमीच्या बोलण्यातुनचं सिध्दार्थ तलवारे ह्यांनी *"रमाई"* संपादीत काव्यसंग्रहाचा विषय काढला. आणि सदर संपादीत काव्यसंग्रहाची एक प्रत त्यांनी मला पोस्टाने पाठविली. *रमाई ह्यांच्यावर माझी कविता मिडियात आलेली आहे.* बाबासाहेब आंबेडकर वाचतांना *"रमाई आईचे जीवन - संघर्ष - त्याग - समर्पण - प्रेम - मैत्री - करुणा - स्त्री आदर्श"* सहजपणे बोध होवुन जातो. रमाई आईच्या ह्याचं वेदना पुढे *"क्षय रोगाला"* कारणीभूत झाल्या. रमाई ह्या बाबासाहेबांना सोडून गेल्यात. बाबासाहेब हे पुर्णत: खचलेले होते. माझ्या मुंबई प्रवासात मला बाबासाहेबांच्या जुन्या आणि नविन घराला भेट देण्याचा मोह हा आवरता आला नाही. घर प्रपंच सांभाळतांना पोयबाबडीला काळोखातचं जाणे / डोक्यावर सरपण आणने / गोव-या थापणे - त्या बाजारात विकायला घेवुन जाणे / बाळाच्या मृत्युची बातमी बाबासाहेब हे विदेशात शिक्षण घेत असल्याने - त्यांच्या शिक्षणामध्ये व्यत्यय होवु नये म्हणुन सदर बातमी ही लपवुन ठेवणे / बाबासाहेब विदेशातुन शिक्षण घेवून आल्यावर आपल्याकडे घालायला नविन लुगडेचं नाही म्हणुन बहाणा करुन सत्काराला सोबत न जाणे - आणि बाबासाहेब गेल्यावर *छत्रपती शाहु महाराजांनी* दिलेला फेटा लुगडे समान गुंडाळून दुरुनचं बाबासाहेबांचा कार्यक्रम बघणे / बाळाचा मृत्यु झाल्यावर *"कफनाला बाबासाहेब ह्यांच्या खिशात पैसे नाहीत"* ही स्पष्ट जाणिव असल्याने आपल्या *लुगड्याचा पदर फाडुन* बाळाचा अंत्यसंस्कार करण्याची सुचना देणे / *बाबासाहेबांना कधी त्रास होईल* अशी रमाई कधी वागलीचं नाही / घरच्या दारिद्रीचे भांडवल केलेले नाही - बाबासाहेबांची अब्रु ही जाईल असे वर्तन केले नाही / बाबासाहेब हे *अभ्यासात - लिखाणात* गर्क असतांना - जेवण थंड झालेले असतांना - रमाई हिने कामात व्यत्यय केलेला नाही - बाबासाहेबांना जपत होती - रमाईचे खरे प्रेम असे होते. *"रमाई ही प्रेम आदर्श होती. ती मैत्री आदर्श होती. ती करुणा आदर्श ही होती. अशिक्षीत रमाई प्रज्ञा आदर्श होती."* आजु बाजुच्या बायांचे कटु टोमणे सहन करणे इत्यादी इत्यादी .... रमाईच्या वाट्याला आले होते. *"रमाई आईच्या जीवनातील खरे पैलु सहजपणे बोध होतात."* रमाई आई वाचतांना अक्षरशः आपल्या *"डोळ्यातील आसवांच्या अश्रू धारा"* ह्या सहजपणे बाहेर पडत असतात. रमाई आईच्या भावनांचा बोध करणारा *"रमाई"* हा कवितासंग्रह आहे. बाबासाहेबांनी रमाईला *"पंढरपूर"* जाण्यास मज्जाव केला. तुझ्या करिता *"नविन पंढरी"* बनविलं हे ते बोलुन गेले. रमाई ही तेव्हा गप्प होती. रमाई आई हेकड वागलेली नाही. घरचा तमाशा केला नाही. त्रागा ही केला नाही. हा विषय संस्कारांचा भाग आहे. रमाई ही *"संस्कार असलेली महामाता"* होती. डॉ बाबासाहेबांनी ही रमाईला दिलेला आपला तो शब्द पाळला. *"दीक्षाभूमी"* ही नविन पंढरीचं बाबासाहेबांनी निर्माण केली. परंतु हे सर्व सुख बघायला रमाई आईसाहेब मात्र जीवंत नव्हत्या. *"राजगृह"* ह्या बंगल्याचे जीवन सुख आईसाहेब पुर्णतः घेवु शकलेल्या नाहीत. म्हणुनचं *"रमाई"* हा काव्यसंग्रह मला फार महत्वाचा वाटतो. अत: संपादक *सिध्दार्थ तलवारे* ह्यांचे अभिनंदन हे करायलाचं हवे.

           *"रमाई"* ह्या प्रतिनिधीक काव्यसंग्रहातील प्रत्येक कवितेची *"अलग अलग समिक्षा"* करणे हे शब्दमर्यादा बंधनामुळे शक्यचं होणार नाही. समिक्षा ही सार रुपातचं करावी लागणार आहे. परंतु *समस्त कवि - साहित्यिक वर्गांनी* बुध्द - आंबेडकरी साहित्याला *"नकार आणि विद्रोह"* ह्या सिमितचं बांधले गेले असल्यामुळे *"बुध्द - आंबेडकरी साहित्याची व्यापकता"* सांगणे गरजेचे आहे. बुध्द साहित्यातील *"सौंदर्यशास्त्र / मानवशास्त्र / नैतिकशास्त्र / दर्शनशास्त्र / प्रेम"* इत्यादी भाव समजुन घेणे गरजेचे आहे. बाबासाहेब डॉ आंबेडकर ह्यांनी बुध्दाचे बोट पकडले आहे. आणि *"बाबासाहेबांनी आपल्या लिखाणाला तो स्पर्श ही दिला आहे. "* तेव्हा आंबेडकरी साहित्याला आपल्याला ती धार द्यावी लागणार आहे. पुर्व पार लिहिले जात आलेल्या बुद्ध - आंबेडकरी साहित्यामध्ये बदलाव होणे गरजेचे आहे. *"महत्वाचे म्हणजे समस्त लिपी - भाषा साहित्य ह्याचा उगम बुध्द विचारातुन झालेला आहे."* सिंधु घाटी सभ्यता ही पहिल्या बुध्दाचा बोध करुन देते. *"सिंधी घाटी लिपी"* ही तर वाचली - समजली - उमगली गेलेली नाही. परंतु *"धम्म लिपी"* (ब्राम्ही)/ *"पाली भाषा"* ही वाचली /समजली / उमगली गेलेली आहे. ह्या विषयावरील चर्चेचे *"माझे लिखाण"* मिडियामध्ये उपलब्ध असल्याने हा विषय बाजुला सारु या ! *"रमाई"* ह्या काव्यसंग्रहातील उपरोक्त काही भाव बाजुला सारता काही *"कविता शब्द"* रमाईच्या भावनांना वाट मोकळी करुन देतांना आढळतात.

            *"रमाई"* ह्या काव्यसंग्रहामध्ये आमचा मित्र *अनिल सुर्या* रमाईची करुणा सांगताना म्हणतो - *"शब्दालये संपली रमाई / तुझ्या करुणेपुढे / सहनशीलताही धन्य झाली / तुझ्या यातनेपुढे."* रमाई आईच्या यातना हा सहज विषय नाही. *किशोर घोरपडे* रमाईचे मोठा त्याग सांगताना म्हणतो - *"कोटी कोटी लेकरासाठी / धरतीनं सोसावा तसा तु सोसलास सोस / आमच्या जिवनाच्या फुलबागा फुलविण्यासाठी / आई रमाई...."* रमाई ही क्षय रोगातुन बाबासाहेब आंबेडकरांना सोडून गेली. तेव्हा *कुमुदिनी वैद्य* ही तिच्या कवितेत म्हणते - *"उंबरठ्याच्या आत / चार भिंतींच्या कोंदणात / राहुन दिली ही साथ / बाबासाहेबांना ..."* रमाई आईच्या गोव-या वेचण्यावर *कुसुम गांगुर्डे* ही म्हणते - *"रमाई माते / गोळा केल्यास गं शेण्या / नाही सांगितल्या / आपल्या दु:खाच्या कहाण्या."* रमाई आईच्या जीवन संघर्षावर *मीनाक्षी मुन* म्हणते - *"वरळी व्हिलेजला पहाटेला / शेणी थापायला जात होतीस / स्वयंपाकाला सरपण हवे / म्हणून काळोख पडल्यावर / पोयबावडी ते दादरपर्यंत / पायी जावुन काळोखातचं / डोक्यावर सरपण घेऊन यायचीस."* बाबासाहेब ह्यांनी तर *"थाट्स ऑन पाकिस्तान "* हा ग्रंथ रमाई आईला अर्पण केला. ह्यावर *चंद्रहास गमरे* हा त्याच्या कवितेत म्हणतो - *"रमाई / लिहुन ठेवलयं तुझे नाव / मोठ्या सुरेख अक्षरांनी / भीमांनी, साश्रु नयनांनी / पाकिस्तानच्या बुकात."* रमाई आईचे मोठेपण सांगताना *प्र. श्री. नेरुरकर* म्हणतात - *"रमाई / आईनंतर एवढं सुंदर नाव मी ऐकलं नव्हतं / तुम्हाला पाहिलं नव्हतं / तुम्हाला मी ऐकलं नव्हतं / माय तुमच्याबद्दल जेव्हा मी ऐकलं नि वाचलं / तेव्हा माझं काळीज गलबलून गेलं."* रमाई हिच्या बाबासाहेबांच्या प्रेमावर *डॉ राजेंद्र गोणारकर* लिहितो - *"तू जपलसं सूर्याला / सावली होऊन / अन् आरपार / जळत गेलीस."* रमाईच्या त्याग - समर्पण ह्या संदर्भात *दि. रा. वाघमारे* लिहितो - *"पेटलेले मरण हातात घेऊन / पिढ्यान पिढ्यांपासून / आक्रस्ताळेपणाने वावरणा-या संस्कृतीत तूच एक वादळ वेल / ठरलीस इथे !"* रमाईच्या संकटाला सामोरा जाण्यावर *दिगंबर झाल्टे* लिहितो - *"नद्या सागर थांबतात काही / पण / तू तर रमाई... / झंझावातातही थांबली नाहीस."* रमाईच्या खस्ता जीवनावर *नामदेव ढसाळ* लिहितो - *"तुझे चरित्र तुझ्या खस्ता / तुझे अश्रु तुझे उसासे तुझे शहाणपण / तुझ्या डोळ्यातले आदी अंताला स्पर्श करणारे कारुण्य."* रमाईच्या बाबासाहेब जडणघडणीवर *प्रा अशोक नाईक* म्हणतो - *"तुझा असीम त्याग / हिमालयाहुन उंच म्हणून / तू जागवू शकलीस / या मातीतला प्रज्ञा सूर्य."* डॉक्टर बाबासाहेबांच्या सत्कारा प्रसंगी रमाईकडे नविन लुगडे नव्हते. सदर प्रसंगावर *दामोदर मोरे* हे लिहितात - *"मी कसा विसरु / तेव्हाची तुझ्या डोळ्यातील वेदना ? / शाहु महाराजांनी बाबांना सन्मानाने दिलेला / जारी पटकाच नेसून गेलीस."* रमाई आईच्या कष्ट संदर्भात *प्रा. देवेंद्र खंडारे* म्हणतो - *"चुलीतल्या कांड्यांच्या धूर / ओल्या डोळ्यांनी फुंकत फुंकत / आयुष्याच्या तव्यावर / जळती भाकर होऊनच तू पोळलीस."* रमाईच्या निर्वाणातील बाबासाहेबांच्या भावनांना *प्रा. भगवान भोईर* हा शब्दबध्द करतो - *"तू तर शेवटच्या यात्रेला निघालीस / रामी, थोडा वेळ थांबना ! / ह्या दलित झोपड्या प्रकाशमान करुन ! / मग एकाच वेळी जगाचा निरोप घेऊ !"* रमाई आईचे मोठेपण इतके आहे की शब्दांनाही जागा नाही. बाबासाहेब रमाई आईला *"रामु"* ह्या प्रेम शब्दांचा प्रयोग करीत असत. अर्थात बाबासाहेब ह्यांचे सदर प्रेम संदर्भ ही आम्हाला समजुन घेणे गरजेचे आहे.

              आमचे मित्र स्मृतीशेष *योगेंद्र मेश्राम* ह्यांच्या शब्दात रमाई आहे - *"मातीचं सोनं करणारी / अन् आभाळ छताखाली काटेरी आबाळ सोसणारी / आमची 'आई'."* रमाई आईच्या त्यागाचे वर्णन *बी. बी‌. ईलमकर* हे करतात - *"रमाई / तू आलीस / ह्या भूमीवर / लाव्हा रसांची धग / तुझ्या अश्रूत फुलवीत / धगधगत्या सूर्याची / तेजस्वी ज्योत होऊन..."* विदेशातून रमाईच्या पत्राला डॉ बाबासाहेबांचे उत्तर *बेबीताई कांबळे* हिच्या शब्दामध्ये आहे - *"विलायतेला पत्र गेलं रमाईचं / वाचून डोळे भरले तिच्या भीमाचं / परतून आशय असा धाडला / म्हणून पत्र धाडतो रमा मी तुला / शील सत्य नीतीची रमा तू खाण / तुझ्यामुळे जिवंत आहे गं मान."* बाबासाहेब - रमाई ह्यांची असलेली पत्रे ही प्रेम - मैत्रीचा बंध आहेत. म्हणूनच *रमाकांत जाधव* हे त्यांच्या कवितेत लिहितात - *"तुझं अस्तित्व सावलीचं / मायेच्या माउलीचं."* डॉ बाबासाहेब ह्यांना धीर देतांना रमाई ही *रमेशचंद्र सोमकुवर* ह्यांच्या शब्दात म्हणते - *"साहेब, काळजी करु नका / संसाराचा गाडा खेचण्यास मी एकटी समर्थ आहे / वेळ आल्यास गोव-या वेचीन शरम करणार नाही / पण / तुम्ही अंगिकारलेले कार्य तडीस न्या."* रमाई हिच्या त्यागाचे वर्णन *सिध्दार्थ तलवारे* ह्यांच्या शब्दामध्ये - *"तू दीड रुपयाच्या बांधूनी पुड्या / चालविलास संसार / पण कधी केली ना बाबाकडे तक्रार."* सदर *"रमाई"* काव्यसंग्रहात ५४ कविंनी *"रमाई आईवर"* शब्द सुमने वाहिलेली आहेत. इहवादी साहित्यिक (बुद्ध - आंबेडकरी साहित्यिक नाही) *प्रा. डॉ. यशवंत मनोहर* ह्यांना ही प्रस्तावना लिहिण्याचे औचित्य मिळाल्याने रमाई आईचा मोठेपणा प्रा मनोहर यांना कळला. आणि रमाई हिच्यावर कविता लिहिलेली नाही असे पत्र प्रा. मनोहर ह्यांनी संपादक *सिध्दार्थ तलवारे* ह्यांना पाठविले. *"रमाई"* ह्या सिध्दार्थ तलवारे संपादीत काव्यसंग्रहाने *प्रा. डॉ. यशवंत मनोहर* ह्यांना *"रमाई"* कांदबरी लिहिण्याची प्रेरणा मिळाली. *प्रा यशवंत मनोहर* ह्यांनी पहिल्या दोन आवृत्तीत कविमित्र *सिध्दार्थ तलवारे* ह्यांचा उल्लेख ही केला आहे. परंतु *प्रा डॉ मनोहर* ह्यांनी नंतरच्या मराठी - हिन्दी आवृत्तीतुन *सिध्दार्थ तलवारे* ह्यांच्या नावाचा उल्लेख करणे टाळले. अर्थात *"प्रा डॉ यशवंत मनोहर ह्यांनी ही नैतिकता कां ओलांडली ?"* हा एक संशोधनाचा विषय आहे. *प्रा. यशवंत मनोहर* ह्यांच्या प्रस्तावनेतील *"अर्धांगिनी / महापतिव्रता"* हे शब्द खुप वेदना करुन जातात. तसेच काही कवि वर्गानी सुध्दा *"पतिव्रता / कैवारी / साध्वी / विद्यादेवी / सतीचे वाण / सौभाग्याचं लेण / पुण्यस्मरण / अर्धांगिनी / परमेश्वर / यम विचारांच्या / आत्मा / सवाष्णी / नावाचं कुंकु / दलितांची माउली / पुण्य प्रतापे"* सारख्या केलेला शब्दांचा प्रयोग हा टाळायलाचं हवा. *"रमाई"* ह्या मराठी काव्यसंग्रहाचे *"मुखपृष्ठ / मलपृष्ठ"* साधे आणि सुंदर आहे. सदर मुखपृष्ठ अजुन ही *"छान आणि प्रभावी"* होवु शकते. सदर काव्यसंग्रह प्रकाशन हे *"आदेश प्रकाशन"* ह्यांनी केलेले असुन पुस्तक मुल्य रु. १५० आहे. *सिध्दार्थ तलवारे* ह्यांच्या ह्या प्रयासाला मी मंगलमय भावना देतो आहे.

----------------------------------------

▪️ *डॉ. मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

       नागपूर दिनांक १३ जुलै २०२५

 🇮🇳 *महाराष्ट्र जनसुरक्षा विधेयक (मजसुवि) २०२५ सरकार विरोधींचा फाशीचा फंदा ?*

      *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य",* नागपूर १७

राष्ट्रिय अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल 

एक्स व्हिजिटिंग प्रोफेसर, डॉ बी आर आंबेडकर सामाजिक विज्ञान विद्यापीठ महु म.प्र‌.

बुध्द आंबेडकरी लेखक, कवि, समिक्षक, चिंतक 

मो. न. ९३७०९८४१३८, ९२२५२२६९२२

         *"मराठी भाषा विवाद"* प्रकरण उकरुन काही दुसरा नविनचं विषय साध्य करण्याचा प्रयास असण्याची जहाल शक्यता आठ - दहा दिवसांपूर्वी मी माझ्या लेखात मांडलेली होती. माझा अंदाज हा अगदी खरा ठरला.‌ *"शहरी दहशतवाद / डाव्या कडव्या"* विचारसरणीच्या संघटनांना तिव्र आळा घालण्यासाठी *"महाराष्ट्र जनसुरक्षा विधेयक २०२५"* (मजसुवि) हे महाराष्ट्र हाऊसमध्ये मंजुर केले आहे, हे म्हणने शुध्द धुळफेक आहे. गुन्हेगारी विषयावर आळा घालण्यासाठी *"जुना Cr.PC Act"* (क्रिमिनल पिनल कोड) हा केंद्राचा एक महत्वाचा कायदा अस्तित्वात आहे. केंद्र सरकारने त्या कायद्याचे नामकरण आता *"भारतीय दंड संहिता"* असे केले असुन पुर्वीच्या *मुळ कायद्यातील ४८४ कलमा* ऐवजी ही ५३१ नविन कलमे समाविष्ट करण्यात आली. ह्याशिवाय आतंकवाद घटनांना आळा बसण्यासाठी काही कायदे आहेत. जसे - *बेकायदेशीर (अवैध) क्रियाकलाप प्रतिबंधित कायदा* (Unlawful Activities Prevention Act - UAPA) / *दहशतवाद विरोधी कायदा* (Prevention of Terrorism Act - POTA) ह्याशिवाय आंतरराष्ट्रीय स्तरावर दहशतवादाला आळा घालण्यासाठी *"आंतरराष्ट्रीय करार"* ही आहेत. मग *"महाराष्ट्र जनसुरक्षा विधेयक"* हा पुन्हा नविन कायदा निर्माण करण्याची कां गरज भासली ? हा अहं प्रश्न आहे. भारतीय संविधानाने (Constitution of India) भारतीय जनतेला काही *"मुलभुत अधिकार"* (Fundamental Rights) दिलेले आहेत. सदर आपल्या मुलभुत अधिकारावर *"कडव्या संघटना"* ह्या गोंडस नावाने आक्रमण करण्याचा हा प्रयास तर नाही नां ? हा अहं प्रश्न आहे. महाराष्ट्रातील *"विरोधी पक्ष"* हे मृतप्राय असल्यामुळे हा प्रयास झालेला आहे. आता *"मराठी भाषा"* नावाने केले गेलेले आंदोलन ह्या कायद्या विरोधात होते काय ? हे आपल्याला लवकरचं दिसेलचं !!!

             केंद्र सरकारने ब-याच कायद्याला बरखास्त / कमी करुन त्या कायद्याला *"काही कायद्यात सिमितीकरण"* केलेले आहे. ह्यामध्ये विशेषत: *"कामगार कायदे"* (Labour Act) ह्याचा ही समावेश आहे. केंद्र सरकार द्वारा पुर्व पार आलेले कामगार हक्क डावलणे / औद्योगिक मालकांना लाभ पोहचविणारे / केवळ कंत्राटी कामगारांचीचं भरती करणे / कामगारांना *"नोकरीत स्थायी / कायम करण्यास बाधा आणणारे कायदे"* केल्याचा गंभीर आरोप ही होतांना दिसतो आहे. जर केंद्र सरकारने कायद्याचे *"बरखास्तीकरण / कमीकरण"* केले असल्यास महाराष्ट्र सरकारला *"जनसुरक्षा विधेयक"* आणण्याची कां गरज पडली ? हा अहं प्रश्न आहे. सरकार जर *"लोक हित / कामगार हित कायद्याच्या"* (Labour Welfare Act) ऐवजी  *"भांडवलशाही वर्ग कायदे"*  (Capitalist Act) ह्याला विशेष महत्व देत असल्यास भारतातील *"लोकशाही* (Democrasy) जीवंत आहे काय ? हा प्रश्न सहजचं सुज्ञ व्यक्तीला होणार आहे. *बाबासाहेब डॉ आंबेडकरांनी* त्यांच्या काळामध्ये *"कामगार हक्क कायदे / स्त्री हक्क कायदे"* (Labour Welfare Act / Women Welfare Act) ह्याला विशेष महत्व दिलेले आहे. बाबासाहेब डॉ आंबेडकर ह्यांना भारतातील *"पुंजीवादी व्यवस्थेला"* (Capitalist System) पुर्णतः विरोध केलेला होता. पुंजीवादी व्यवस्था ही *"रक्त शोषण करणारी व्यवस्था"* आहे, हे बाबासाहेब डॉ. आंबेडकरांना वाटत असे. ती *"लोकशाही मारक"* सुध्दा आहे, असे त्यांचे स्पष्ट मत होते. म्हणुनचं भारतामध्ये *"उद्योग / शेतीचे राष्ट्रियकरण"* (Industry / Farm Nationalization) होणे ही काळाची फार गरज आहे. *"मंदिराचे राष्ट्रियकरण"* होणे हे सुध्दा फार गरजेचे आहे. *"मंदिराचे अर्थशास्त्र"* हे विशेष असे कोडे आहे. परंतु सरकार द्वारा *"सरकारीकरण"* ऐवजी *"खाजगीकरण"* धोरण राबविले जात आहे. सदर धोरण हे *"जनहित विरोधी"* (Public U Welfare) आहे, हे खेदाने म्हणावे लागते. आपल्या देशात *"धर्मांधवाद"* हा फार बोकाळला आहे. *"राष्ट्रियता भावना"* जोपासण्यासाठी *"भारत राष्ट्रवाद मंत्रालय एवं संचालनालय"* स्थापन करणे गरजेचे असतांना शासनाचे त्याकडे लक्ष नाही. आणि *"गुन्हेगारी"* संबंधातील कायदे आधीच अस्तित्वात असतांना *"महाराष्ट्र जनसुरक्षा विधेयक"* कां असावे ? हा प्रश्न सरकारला आहे.

--------------------------------------------

▪️ *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

       नागपूर दिनांक ११ जुलै २०२५

✍️ *कवियित्री निर्मला जीवने हिची कविता आंबेडकरी बुध्द विचारांकडे घेवुन जाणारी !*

       *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य',* नागपूर १७

राष्ट्रिय अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल 

एक्स व्हिजिटिंग प्रोफेसर, डॉ बी आर आंबेडकर सामाजिक विज्ञान विद्यापीठ महु म.प्र.

बुध्द आंबेडकरी लेखक, कवि, समिक्षक, चिंतक 

मो. न. ९३७०९८४१३८, ९२२५२२६९२२

            कवियित्री निर्मला जीवने हिचा काही दिवसांपूर्वी मला फोन आला होता. आणि तिने मला *"नवा संकल्प"* हा कविता संग्रह / *"अजिंक्य नीर"* हे स्वकथन मला पोस्टाने पाठविले. मध्यंतरी ती घसरुन पडल्यामुळे तिला चालतांना त्रास होत असल्याचे पत्र सोबतचं पाठविले. निर्मला जीवने हिचा *"नवा संकल्प"* हा दुसरा काव्य संग्रह असुन *"दवंडी"* हा तिचा पहिला काव्यसंग्रह आहे. नवा संकल्प ह्या कविता संग्रहातील काही कविता ह्या *"ललित साहित्याचा"* बोध करुन जातात. आयु निर्मला जीवने हिने हे सत्य तिच्या साहित्य लिखाणात मान्य केलेले आहे . तिच्या कविता संग्रहातील संविधान संदर्भातील शब्द संविधानाचे मुल्य जोपासतांना दिसते. ती म्हणते - *"जगण्याचे तत्वज्ञान / सांगते संविधान / मूल्य नव्या क्रांतीचे / दिसते पानापान."* आणखी ती म्हणते - *"हाच करा रे संकल्प / करु नका रे अपमान / जगण्यासाठी आम्हा / वाचविणार संविधान."* माजी सनदी अधिकारी *इ. झेड. खोब्रागडे* ह्यांनी बुध्द - आंबेडकरी साहित्याला छेद देण्याकरिता *"संविधान साहित्य संमेलन"* ह्या नावाने साहित्यामध्ये भर देण्याचा अफलातुन प्रकार चालविला आहे. दीक्षाभूमी नागपूर येथे ८ - ९ जुन २०१९ रोजी सदर आयोजन केले होते. सदर साहित्य संमेलनाला मी स्वत: आणि माझी संघटना *"सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल"* द्वारा विरोध करुन मा. उच्च न्यायालयात याचिका क्र. ३९४०/२०२९ दाखल केली होती. माझ्या बाजुचे मा. सर्वोच्च न्यायालयाचे वरिष्ठ वकिल *एड. चेतन बैरवा / एड. बी.बी‌. रायपूरे* होते. उच्च न्यायालयाने सदर संमेलन हे माझ्या *"मुलभुत अधिकाराचे उल्लंघन करणारे नाही"* ह्या कारणांनी याचिका डिस्पोस्ड ऑफ केली. मी सदर याचिका माझ्या मुलभूत अधिकाराचे उल्लंघन झाल्यामुळे दाखल केलेली नव्हती. परंतु *न्या. रवी देशपांडे / न्या. विनय जोशी* ह्यांच्या संविधान ज्ञानाबद्दल काय बोलावे ? *"भारतीय संविधानाचा सन्मान करणे"* हे आपण सर्व भारतीयांचे कर्तव्य आहे. भारतीय संविधान हे मुलत: *"कायद्याचे पुस्तक"* (Legal Book) नाही. तर ते *"कायद्याचे दस्तावेज"* (Legal Documents) आहे. त्यामुळे  *"भारतीय संविधान"* हे *"साहित्य मुळींच नाही."* साहित्य हे घाणेरडे / अश्लिल ही असु शकते. साहित्य मान्य नसेल तर निषेध म्हणून *"जाळले ही जावु शकते."* इ झेड खोब्रागडे ह्यांच्या मुर्खपणामुळे नवी दिल्लीच्या जंतरमंतर स्थानात *"भारतीय संविधान जाळण्यात आले."* परंतु बिन-अकल माणसाला कोण ज्ञान सांगणार ? असो.

           निर्मला जीवने हिची *"क्रांतिदिन"* ही कविता क्रांती इतिहास अभावाची दिसुन येते. भारताचा क्रांती इतिहास हा वेगळा आहे. मग तो उठाव १८५७ चा कां असेनां ! भारतीय कांग्रेस - गांधी राजनीतिची अदुरदर्शिता ही *"भारताला स्वातंत्र ३ -४ वर्षे उशिरा"* होण्याला कारणीभूत झाला आहे. *"रयतेचा राजा शिवाजी महाराज"* ह्या कवितेचे संदर्भ बरे असले तरी छ. शिवाजी महाराजांचे शिलालेख *"संस्कृत ह्या भाषेतील"* आहेत, हे समजुन घेणे गरजेचे आहे. अर्थात ब्राह्मण्य प्रभावाचा बोध होतो.*"गुढी पाडवा"* हा कविता संदर्भ इतिहास ही निर्मला हिने जाणुन घेणे गरजेचे आहे. मग *"क्रांती"* ह्या कविता आशयातील १९४२ ची *"चले जाव क्रांती"* ही !  हा गांधी - कांग्रेसचा मोठा मुर्खपणा होता. *"द्वितीय महायुध्द "* कालखंड १९३९ - ४५ हा *"हिटलर - झारशाही विरुध्द"* सुरु होते. बाबासाहेब डॉ आंबेडकर ह्यांनी *"मित्र देश - इंग्लंड - अमेरिका - रशिया"* ह्यांना समर्थन दिलेले होते. *"महार रेजिमेंट"* युध्दात सक्रिय होती. बाबासाहेब डॉ आंबेडकर ह्यांना कांग्रेस मंडळी ही गद्दार म्हणत होती. कांग्रेस ही *झुरी राष्ट्र - हिटलर* सोबत सख्य करावे की *"मित्र राष्ट्र"* ह्या द्वंद्वात अडकली होती. आणि उशिराने गांधी - कांग्रेसने मित्र राष्ट्राला पाठिंबा दिला. हा इतिहास समजून घेणे गरजेचे आहे. वरुन त्या कविता ललित साहित्याचा बोध करुन देण्या-या आहेत. *"जी़वाचा मापदंड"* ह्या कवितेत ती म्हणते - *"मापदंड जीवाचा / अनुसरा मार्ग विशुध्द / पंचशील तत्व / ही शिकवण देती बुध्द."* अगदी साध्या - सोप्या भाषेत ती बुद्ध सांगुन जाते. *"प्रियदर्शी सम्राट अशोक"* संदर्भ सांगताना ती राजमुद्रा विषयावर लिहिते - *"चार सिंहाची प्रतिमा / मुद्रा आहे भारताची / असा हा राजा सर्वोत्तम / सर्वश्रेष्ठ शान या देशाची."* निर्मला जीवने हिच्या प्रत्येक कवितेची समिक्षा करण्यास शब्दबंधन मर्यादा आहे. नया संकल्प ह्या कविता संग्रहाचे प्रकाशन समिक्षा प्रकाशन पंढरपूर ह्यांनी केले असुन ही पहिलीच आवृत्ती आहे.  कवियित्रीचा प्रयास उत्तम असला तरी तिने *"ललित साहित्य"* ह्या विचारातुन बाहेर पडायला हवे. बुध्द आंबेडकरी साहित्यातील *"सौंदर्यशास्त्र / मानवशास्त्र / नैतिकशास्त्र / प्रेम / स्त्री भाव"* इत्यादी आशयाची मांडणी नव्या स्वरूपात करायला हवे. पुर्व पार चालत आलेल्या साहित्य लिखाणातुन बाहेर पडुन तिने *"स्वतःचे लिखाण अस्तित्व"* निर्माण करायला हवे. निर्मला जीवने हिच्या भावी लिखाणाला माझ्या मंगल कामना आहेत.

----------------------------------------

✍️ *डॉ. मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

        नागपूर दिनांक ९ जुलै २०२५