📖 *तथाकथित भारतीय संविधान साहित्य (?) सम्मेलनाच्या आयोजनातील इ. झेड. खोब्रागडेची चाललेली मुजोर भटगिरी आणि आंबेडकरवाद्यांचे संविधानानिक - सामाजिक दायित्व....!!!*
                *डॉ. मिलिन्द जीवने 'शाक्य', नागपूर*
                मो. न. ९३७०९८४१३८, ९८९०५८६८२२

       माजी सनदी अधिकारी आयु. इ. झेड. खोब्रागडे (I.A.S. Retd.) ही व्यक्ती तशी तर फार अफलातुन आहे. आणि ह्या अफलातुनचं काही गांधीवादी नेत्यांना - नामांकित मान्यवरांना हाताशी धरुन, खोब्रागडे ह्यांनी *"पहिले भारतीय संविधान साहित्य (?) सम्मेलन"* हे दिनांक ८ - ९ जुन २०१९ रोजी नागपूर नगरीच्या पवित्र दीक्षाभूमीवरील नव्या ऑडिऑडिटोरियम मध्ये आयोजित केले आहे. येथे महत्वपुर्ण विवादाचा मुद्दा असा आहे की, *"भारतीय संविधान हे साहित्य आहे किंवा नाही...?"* आणि भारतीय संविधानाला कोणत्या भावातुन साहित्य मानले जावे...? साहित्य म्हणजे काय किंवा साहित्याची व्याख्या काय...? संविधान - कायदा संदर्भात काही मंडळींनी लिहिलेल्या पुस्तकांना साहित्य म्हणावे काय...? इत्यादी अनेक प्रश्न ह्या तथाकथित साहित्य (?) सम्मेलनाच्या आयोजन निमित्ताने निर्माण झालेले आहेत. तेव्हा ह्या संदर्भात *भारतातील तमाम आंबेडकर - बौद्ध साहित्यिक, चळवळीकार ह्यांना ह्यावर विचार मंथन करने फार गरजेचे झाले आहे.*
        माजी सनदी अधिकारी इ. झेड. खोब्रागडे ह्यांना 'भारतीय संविधानाचा प्रामाणिकपणे जागर' करायचा असल्यास त्यांनी *"पहिले भारतीय संविधान जागर परिषद / सम्मेलन"* घेतले असते तर, त्याला विरोध करण्याचे कोणतेही कारण नव्हते. परंतु इथे खोब्रागडे ह्यांनी *"साहित्य(?) सम्मेलन "* घेतलेले आहे. *"जागर परिषद / जागर सम्मेलन "* नाही. हे समजून घेणे गरजेचे आहे. आणि *"भारतीय संविधान हे कोणत्या दृष्टीने त्यांना साहित्य दिसुन आले...?"* वा त्यांनी ज्या मान्यवरांना सदर " साहित्य सम्मेलनात" पाहुणे वा वक्ता / अध्यक्ष म्हणून निमंत्रित केले आहे, त्यापैकी *किती मान्यवर ही नामांकित "भारतीय संविधान साहित्यिक" आहेत...? आणि ती मान्यवर जर "नामांकित भारतीय संविधान साहित्यिक" (???) नसतील तर, हे तथाकथित साहित्य सम्मेलन घेण्याचे औचित्य काय....????* वा खोब्रागडेंनी सदर तथाकथित साहित्य सम्मेलनात उपस्थित होण्याविषयी संबंधित मान्यवरांची लेखी अशी सहमती घेतली आहे काय...? हा ही महत्त्वाचा प्रश्न आहे. कारण सम्मेलनाला फुकटची प्रसिद्धी मिळण्याकरिता, न येणाऱ्या नामांकित मंडळींची नावे टाकण्याचा प्रघात आहे. दुसरा भाव हा की, इ. झेड. खोब्रागडे ह्यांनी *"भारतीय संविधान साहित्यिक ही नविन जात निर्माण केलेली आहे."* महत्वाचा मुद्दा असा की, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर ह्यांनी संविधान सभेत केलेल्या भाषणात, प्राचिन बौद्ध भिख्खू संघात पाळल्या जाणा-या कायदे विषयक भावाचा उल्लेख केलेला आहे. तसेच इ. झेड. खोब्रागडे ह्यांनी संदर्भित तथाकथित सम्मेलन संदर्भाने, ह्यापूर्वी माझ्या मिडियामध्ये प्रकाशित झालेल्या लेखाला आणि नोटीसला उत्तर म्हणून त्यांची स्पष्ट भुमिका मांडलेली नाही. हे सुद्धा महत्त्वाचे आहे. सदर तथाकथित साहित्य सम्मेलनाच्या आयोजनातुन भविष्यात *"भारतीय संविधानाचा गरिमेला मोठा धोका होणार असुन, आंबेडकरी - बौद्ध साहित्यावरही गंभीर आक्रमण होणार आहे....!"* कारण भारतीय संविधान निर्मिती प्रक्रियेतील भावांना डॉ. आंबेडकरांचा कृतीगंध आहे. आणि भारतीय संविधान निर्मिती असो वा कोणत्याही कायदा निर्मितीच्या प्रक्रिया भावांना साहित्य म्हणता येणार नाही. आणि सदर पुर्व प्रक्रिया भावाला संविधान ही म्हणता येत नाही आणि कायदा ही...! *"भारतीय संविधान साहित्य (?) ही नव शब्द निर्मिती कुठल्या तरी पाताळ कारस्थानाची नांदी दिसुन येत आहे."* हे समजून घेणे गरजेचे आहे.
        आमचे माजी सनदी अधिकारी इ झेड खोब्रागडे ह्यांनी जी काही संविधान - कायदा संदर्भात पुस्तके लिहिलेली आहेत वा अन्य काही मंडळीनी संविधान - कायदा संदर्भात पुस्तके लिहिलेली आहेत, ती समस्त पुस्तके ही साहित्य श्रेणीत गणने योग्य होणार नाही. किंवा भारतीय संविधान वा कायदा बनवितांना ज्या काही प्रक्रिया दिसुन येतात, त्या समस्त प्रकिया ह्या कायद्याचा पुर्व प्रक्रिया भाग आहेत. त्याला साहित्य म्हणता येत नाही. आणि संदर्भीत लिहिलेली पुस्तके ही *"संविधान - कायदा मार्गदर्शक (Guide)"* ह्या श्रेणीत मोडणारी आहेत. कारण कायद्याची भाषाशैली आणि साहित्याची भाषाशैली ह्यात बरेच अंतर आहे. *"साहित्य हे माणसाचे प्रतिबिंब टिपणारा आरसा आहे. तर कायदा हा माणसाला शिस्त लावणारा एक चाबुक आहे."* तेव्हा साहित्य आणि कायदा ह्या दोन्ही भावांच्या मर्यादा - स्वरूप हे समजुन घेणे गरजेचे आहे. म्हणूनचं भारतीय संविधानाच्या अंतर्गत येणारे समस्त कायदे हे साहित्य होवु शकत नाही. आणि तसा प्रयास ही आपण करता कामा नये.
      आमच्या इ. झेड. खोब्रागडे ह्यांनी मागिल दोन तिन वर्षापूर्वी गांधीवाद्यांच्या आर्थिक सहयोगातुन *"आंबेडकरी सम्मेलनाचे" आयोजन केले होते. स्वत:ला आंबेडकरी म्हणनारे दलित साहित्यिक प्रा. रावसाहेब कसबे हे प्रमुख पाहुणे होते. सदर परिषदेत *"प्रा कसबेंनी तर आंबेडकरवाद्यांनी गांधीला समजुन घेण्याचा उपदेश केला होता."* प्रश्न असा की, आंबेडकरी आयोजकांना गांधीवाद्यांच्या आर्थिक सहकार्याची गरज कां पडावी...? आमचे आयोजक इतके भिकारी आहेत काय...??? अशीच इ. झेड. खोब्रागडे ह्यांच्या राजकिय भावाची एक चर्चा २०१४ च्या विधानसभा निवडणूकीच्या काही महिन्यांपूर्वी चर्चेला आली. मी आणि माझा मित्र अमर रामटेके एका ठिकाणी चर्चा करीत होतो. तेव्हा आमचा एक मित्र तिथे आला आणि म्हणाला की, *"इ. झेड. खोब्रागडे आणि महाराष्ट्र ऑफिसर फोरमची काही निवडक मंडळी ही एक लाख रुपये घेऊन, भाजपा नेते नितिन गडकरी ह्यांच्या हिल टॉप बंगल्यावर गेलो होतो. खोब्रागडे साहेबांनी गडकरी साहेबांना उमरेड विधानसभेची उमेदवारी मागितली. परंतु गडकरी साहेबांनी ती उमेदवारी देण्यास असमर्थता दाखविली. त्यानंतर नितिन गडकरींच्या बंगल्यावरुन मटनाचे जेवण करुन आम्ही परत आलो."*  नुकतेच माजी सनदी अधिकारी किशोर गजभिये ( IAS) ह्यांनी कांग्रेस मध्ये प्रवेश करुन रामटेक मतदार संघातुन लोकसभा निवडणुक लढवली. *जर इ. झेड. खोब्रागडे ह्यांची राजकीय महत्वकांक्षा असेल, तर हा त्यांचा व्यक्तिगत प्रश्न आहे. परंतु त्या करिता भारतीय संविधान साहित्य सम्मेलन आयोजनाचे कवच ओढता कामा नये.* तसेही आपणाला आंबेडकर-द्रोही गिरिश गांधीचे आर्थिक व राजकीय कवच आहेच. समस्त भारतात आंबेडकरी चळवळीतील मंडळींनी "डॉ. आंबेडकर मेडिकोज असोसिएशन, डॉ. आंबेडकर डॉक्टर्स असोशिएशन, डॉ. आंबेडकर इंजिनिअर असोशिएशन, डॉ. आंबेडकर लॉयर्स असोशिएशन, डॉ. आंबेडकर अग्रीकोज असोशिएशन, डॉ. आंबेडकर टिचर्स असोशिएशन" सारख्या संघटनेची बांधनी करुन, बाबासाहेब आंबेडकर ह्यांच्या प्रती आपली बांधिलकी स्विकारली आहे. परंतु आपण *"डॉ. आंबेडकर ऑफिसर्स असोशिएशन "* ह्या नावाने संघटनेची स्थापना न करता, *" महाराष्ट्र ऑफिसर्स फोरम"* हे नाव देवुन संघटन चालवित असल्याने, आपल्या विश्वसनीयतेवर प्रश्नचिन्ह लावणे हे चुकीचे म्हणता येणार नाही. असो, आपण *"भारतीय संविधान साहित्य सम्मेलन "* रद्द करावे, असे खुले आवाहन आपणास मागिल लेखात केले होते. परंतु आपण सदर आवाहनाला सकारात्मकता दाखविलेली नाही. पुनश्च सदर आवाहन आम्ही आपणास करीत आहोत.
      प्रिय आंबेडकरी मित्रांनो, सदर *"तथाकथित भारतीय संविधान साहित्य सम्मेलन" ह्याच्या आयोजनातुन भविष्यात "भारतीय संविधान आणि आंबेडकरी - बौद्ध साहित्य ह्यांना होणाऱ्या गंभिर धोक्याचा उहापोह मी ह्या लेखात केलेला आहे."* सदर तथाकथित भारतीय संविधान साहित्य सम्मेलनाला विरोध करावा वा ना करावा, ह्याचा आपण गांभीर्याने विचार करावा, असे वाटते. सोबतचं दीक्षाभूमीवर अशा कार्यक्रमाचे आयोजन होने, ही सुद्धा गंभीर बाब होय. मला जे करावयाचे आहे, ते मी करणार आहेच. परंतु आपल्या सामाजिक बांधिलकीचे काय....? हा प्रश्न मी तुमच्यावर सोडतो.

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
* *डॉ. मिलिंद जीवने 'शाक्य', नागपूर*
अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल
मो. न. ९३७०९८४१३८, ९८९०५८६८२२