🤝 *रिपब्लिकन राजनीति आणि गोगावाद !*
         *डॉ. मिलिन्द जीवने 'शाक्य', नागपूर*
         मो.न.९३७०९८४१३८,९२२५२२६९२२

     'रिपब्लिकन' हा शब्द जातीविहिन असा शब्द आहे. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी *"भारतीय संविधान"* लिहितांना प्रास्ताविकेत त्याचा केवळ उल्लेखचं केलेला नसुन, भारतीय संविधानाला गणराज्य विचाराचा मुलामा दिलेला दिसुन येतो. अर्थात रिपब्लिकन - प्रजासत्ताक हा शब्दभाव तर भारतीय संविधानाचा प्रमुख केंद्रबिंदु आहे. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा समस्त जिवन प्रवास हा *"सामाजिक भाव विश्वातुन राजकारणाकडे, आणि राजकारणा पासुन धम्माकडे गेलेला आहे."* आणि धम्म सांगताना डॉ. आंबेडकरांनी *"जातिविहिन समाज व्यवस्था - आदर्शमय समाज निर्माण, आदर्श राष्ट्र निर्माण, आदर्श पुरुष निर्माण"* ह्या उदात्त भावाला सर्वोच्च स्थानी ठेवलेले होते.
     सन १९२४ ला डॉ. आंबेडकरांनी "बहिष्कृत हितकारकारिणी सभा" ह्या सामाजिक संघटनेची निव ठेवली. असे असतांनाही डॉ. आंबेडकरांनी १९२७ ला मिलिटरी बेस्ड *"समता सैनिक दल"* ही पुनश्च नविन सामाजिक संघटना कां निर्माण केली...? ह्याचे संशोधनात्मक मुल्यांकन होणे गरजेचे आहे. आणि हे मुल्यांकन करित असतांना, काँग्रेसी धारेचे डॉ. केशवराव बळीराम हेडगेवार ह्यांनी सन १९२५ ला लालवाद प्रभावाची *"Royal Secret Service (R.S.S.),"*  जी पुढे "राष्ट्रिय स्वयंसेवक संघ" ह्या नावाने ओळखली जात आहे, ह्या धर्मांध मिलिटंट सामाजिक संघटनेचे झालेले निर्माण, आम्ही कोणत्या वैचारिक निकस भावावर करणार आहोत ? हा महत्वाचा प्रश्न आहे. आणि एकाच कालखंडात निर्माण झालेल्या *"समता सैनिक दल - राष्ट्रिय स्वयंसेवक संघ"* ह्या दोन्ही मिलिटरी बेस्ड सामाजिक संघटनेचे *"अस्तित्व - शक्तीत्व - दिशत्व"* ह्या त्रय वादाचा आम्हाला संशोधनात्मक, चिकित्सात्मक अभ्यास करतांना, आंबेडकरी समाज गुणाचा - उज्वल भवितव्याचा विचार करावा लागणार आहे...! ह्या सोबतचं डॉ. केशवराव हेडगेवार ह्यांना माधवराव सदाशिवराव गोलवलकर हे प्रामाणिक - निष्ठावान - समर्पित असे सहकारी मिळाले. पुढे तो संघवसा मधुकर दत्तात्रय देवरस ह्यांनी त्याच निष्ठभावाने पुढे घेवुन गेलेले होते. कार्ल मार्क्सला लेनीन मिळाला. पण *प.पु. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर ह्यांना कोणते प्रामाणिक - समर्पित - निष्ठावान - दुरंदशी सहकारी मिळालेत...?* ह्या संदर्भात ही सर्वांगी विचार आम्हाला करावा लागणार आहे. आम्ही जेव्हा आपल्या प्रतिस्पर्धकावर अनैतिक - जहाल टिका करीत असतो, तेव्हा आम्हाला ही आमच्या नैतिकत्वाची परिक्षा करणे गरजेचे असते. कारण आमचे लक्ष संघटन बांधणीकडे फार कमी असते. आम्ही आमची उर्जा विशेषत: टिकावादावर जास्त केंद्रित करीत असतो. म्हणुनचं आपली सामाजिक संघटना आणि तिचे अस्तित्व - शक्तित्व - दिशत्व हिचे खरे मुल्यांकन हे त्याशिवाय अपुर्णचं म्हणावे लागेल...!
      डॉ. आंबेडकरांचा राजकिय प्रवास हा सन १९३६ ला, *"Independent Labour Party (स्वतंत्र मजुर पक्ष)"* च्या माध्यमातुन, सामाजिक विश्वाच्या सक्रिय कृतीभावेतुन तब्बल १२ वर्षाच्या लांब कालखंडानंतर सुरू झालेला आहे. हा लांब पल्ल्याचा कालखंड आम्ही कोणत्या मोजपट्टीने मापन करणार आहोत...? पुढे 'स्वतंत्र मजुर पक्ष'  ह्या आपल्या राजकिय पक्षाला बरखास्त करुन, डॉ. आंबेडकरांना सन १९४२ ला *"शेड्युल्ड कास्ट फेडरेशन,"* ह्या राजकिय पक्ष निर्माणाची आवश्यकता कां भासली...? हे समजणे आम्हाला फार गरजेचे आहे. आणि पुढे भारताच्या स्वातंत्र प्राप्तीनंतर तर सन १९५६ ला डॉ. आंबेडकरांनी आम्हाला *"रिपब्लिकन पार्टी इंडिया"* हा राष्ट्रिय राजकिय विचार देतात...! तो काही "महारवाद" नव्हता...!!! मग रिपब्लिकन नेत्यांनी (?) सिमित केलेल्या *"रिपब्लिकन पार्टी ऑफ महार"* ह्या अनैतिक दोषाचे काय ? हा महत्वाचा प्रश्न आहे.
     रिपब्लिकन विचारधारा ह्या मुसीतुन निघालेला आमचा *मेंदुहिन बाळ - रामदास आठवले* ह्यांनी "भारतीय जनता पार्टी" ह्या संघप्रणित राजकिय पक्षाशी सत्तानाते जोडल्याने तो आंबेडकरी जन - मनाच्या मुख्य टारगेटवर आहे. तसे बघितले तर आमच्या ह्या रामदास ने सर्कसमध्ये जोकरचे काम केल्यास, लोकांची फार चांगली करमणुक होईल. राजनिती क्षेत्रामध्ये अशा जोकरगिरीने आंबेडकरी समाजाची अवनती होतांना दिसत आहे. हा मुद्दा जर बाजुला सारला तर, रामदास आठवले मध्ये असलेले संघटन कौशल्य नाकारता येणार नाही. आणि ह्यासोबतचं *"संघप्रणित - गांधीप्रणित राजकिय पक्षासोबत रिपब्लिकन पक्षाच्या जुन्या असलेल्या युतीचे काय...?"* संघप्रणित जनसंघ - जनता पार्टी सोबत रिपब्लिकन खोरिप ची एक दशक अभेद्य युती होती. रिपब्लिकन पार्टीतर्फे बँ. राजाभाऊ खोब्रागडे आणि पुढे तर खोब्रागडे परिवाराने नागपूर लोकसभा मतदार संघातुन निवडणुक लढविली. "अय्य गडे, इश्श गडे, आमची मते खोब्रागडे" हा प्रचार नारा तर फार जोरावर असायचा. परंतु काँग्रेसचा उमेदवार इथुन हमखास निवडुन यायचा...! परंतु उत्तर नागपुर आमदार मतदार संघावर रिपब्लिकनचा झेंडा हा हमखास दिमाखात उभा राहायचा. आज मात्र भाजपा ने नागपूर लोकसभा मतदारसंघा सोबतचं, उत्तर नागपुर आमदार मतदार संघावर आपला एकछत्री कब्जा केलेला आहे. हा मात्र फारचं चिंतेचा विषय आहे. त्यावेळी खोरिप - गारिप हेच दोन प्रमुख्य राजकिय पक्ष होते. बी. सी. कांबलेंचा प्रभाव हा फक्त मुंबई पुरता सिमित होता. आज हे तिनही राजकीय पक्ष इतिहासात जमा झालेले आहेत. रा. सु. गवईंची गांधीप्रणित काँग्रेस सोबत युती असायची. सांगायचे असे की, *"गोळवलकर - गांधी विचारधारा (गोगावाद) संगतीतुन, रिपब्लिकन विचारधारा पक्ष हे नामशेष (?) झाल्यावर, आता पुन्हा तोच तो प्रयोग...?"* असा पुन्हा विचारचं भयानक वाटतो !
     आज "संघवाद" द्वेषचं हा आमच्या आंबेडकरी जन मनाचा एक केंद्र भाव झालेला आहे. मग एक दशक खोरिपा - जनसंघ ह्या राजकिय अभेद्य युती संदर्भात असलेल्या स्पर्श भावाचे काय...? आणि *"ह्या रिपब्लिकन चळवळीची जेवढी वाताहत गांधीप्रणित काँग्रेसने केली, तेवढी संघप्रणित भाजपाने केलेली दिसत नाही !"* तेव्हा सशक्त असलेला रिपब्लिकन पक्षचं हा काँग्रेसला एक आवाहन होता. म्हणुन खोरिपा - गारिपा असा दोन फाड विभाजन करणारा पक्ष - काँग्रेसचं...! *"भुमीहिनांचा सत्याग्रह"* हा तेव्हा दादासाहेब गायकवाड ह्यांच्या नेतृत्वात करणारा रिपब्लिकन पक्ष होता. रिपब्लिकन विचाराच्या *"कसेल त्याची जमिन"* ह्या क्रांती ना-याने काँग्रेस ही हादरलेली होती. तेव्हा "जय जवान, जय किसान" हा नारा देवुन, तसेच विनोबा भावे ह्या ढोंगवादीला पुढे करतांना "भुमी सत्याग्रहाचे" नेतृत्व देवुन, काँंग्रेसने सत्तावादाच्या बळावर रिपब्लिकन आंदोलनावर आपले अधिपत्त जमविले होते. नोकरशाहीमध्ये ब्राम्हण्यवादींचा भरणा करुन अनुसुचित जाती / जमातीं समुहाचा रिक्त अनुशेष कधी भरलाचं गेला नाही. ओ.बी.सी. वर्गाची जनगणना न करता, त्या वर्ग समुहाला *"देववाद, जातवाद, धर्मवाद"* ह्याच्या आहारी करणारा सत्ता पक्ष - काँग्रेसचं...! रिपब्लिकन पक्षाची पुढे आठवले रिपा, जोगेंद्र कवाडे रिपा, प्रकाश आंबेडकर रिपा, सुलेखा कुंभारे रिपा आदी तुकडेवाद करणारी ही - काँग्रेसचं !!! इथे संघप्रणित जनसंघ फक्त दोन जागेवर सिमित होता. मग संघवाद विरोधी अशा जहाल विखारवादाची सुरुवात कां  - कुठुन - वा कशी झाली ? ह्यावर संशोधन होणे फारचं गरजेचे आहे. *"निश्चितचं संघवाद हा आंबेडकर - रिपब्लिकन विचारवादाचा मित्र वा हितचिंतक ही नाही...!"* पण गांधीवादी काँग्रेस हा आंबेडकर - रिपब्लिकन वादाचा सच्चा मित्र - हितचिंतक कसा ? तर दुसरीकडे मार्क्सचा लालवाद ही आंबेडकरी चळवळीची प्रामाणिक कधीचं राहिलेला नाही. ज्या राज्यात लालशाहीची सत्ता होती, त्या राज्यात मागासवर्गीय समुहाच्या उत्थानाची वजाबाकी केल्यास, त्याचे उत्तर हे नकारात्मक असणार आहे. कारण तो शोषक वर्ग समुहाचे नेतृत्व करणारा देशद्रोही समुह आहे.
      भारत देशातील लोकमत जागर राजकिय बांधिलकी संदर्भ हा ही विभिन्न असा राहिलेला आहे. उच्च जात समुह, अन्य मागास जात समुह आणि अल्पसंख्यक वर्ग समुह हा काँग्रेस,भाजपा, कँम्युनिस्ट असा विभक्त आहे. शिवाय अनुसुचित जाती समुहातील फक्त महार - धर्मांतरीत बौध्द समाजाने रिपब्लिकन चळवळीशी आपले नाते जोडले. ह्या सर्व घडामोडीत *"बहुजन समाज पक्षाचा"* उदय होणे, हा उपरोक्त राष्ट्रिय पक्षांना आवाहन ठरला आहे. सोबतचं विभिन्न राज्यातील प्रादेशिक पक्षांनी राष्ट्रिय राजनितीचे संपूर्ण गणित उलथवुन टाकले. आणि समस्त प्रादेशिक पक्षांनी ह्या देशातील राष्ट्रिय पक्षांना अक्षरश: लोळवत असतांना, रिपब्लिकन पक्षाचे नाव हे भारतीय राजकारणतुन हद्दपार होणे, ही तर फारचं दु:खद घटना म्हणावी लागेल. केवल नावापुरते कुण्या राजकिय पक्षाची रखेल, एवढेचं तिचे अस्तित्व आज शेष आहे. *"एका काळचा सशक्त विरोधी असणारा पक्ष हा आज कुणा तरी राजकिय पक्षाची रखेलगिरी करतो आहे, ह्याला काय म्हणावे...?"* तरी आमच्यात वैचारिक बदलाव होत नसल्यास, त्यावर अजुन काय बोलावे ? तर दुसरीकडे दोन जागेचे अस्तित्व असणारा भाजप, हा आज शक्तीशाली सत्ताधारी पक्ष झाला आहे. आणि पुर्वीचा परंपरागत सत्ताधारी काँग्रेस हा तर आपल्या अस्तित्वाची लढाई लढत आहे. सोबत मार्क्सवादही हा आपल्या अस्तित्ववादाचा संघर्ष झेलीत आहे.
       भाजपा, काँग्रेस वा कँम्युनिस्ट ही विभिन नावाचे अलग अलग राजकिय पक्ष असले तरी, त्यांची बांधिलकी ही हिंदुत्व विचारधारेशी आहे. *"त्या समस्त राजकिय पक्षांवर शंकराचार्य असो वा, मठाधीपती असो वा, संघवाद असो, ह्या धार्मिक अधिष्ठानाची घट्ट अशी पकड आहे."* त्यामुळे सत्तेवर कोणीही आला तरी त्या समुह वर्गाला चिंता नाही. ह्याशिवाय मुस्लिम समुह राजकारणावर मौलवींचे, इस्लाम समुह राजकारणावर पादरींचे अधिपत्त असल्याने त्या अल्पसंख्यक समुहाला छेद देण्याची हिंमत ही बहुसंख्य हिंदु असो वा अल्पसंख्यक उच्च समुह असो, ह्यांनी केलेली नाही. ह्या उलट परिस्थिती ही अनुसुचित जाती / अनु. जनजाती / धर्मांतरीत बौध्द समुह वर्गाची आहे. कारण ह्या वर्गातील समुह हे विघटीत अशा स्वरूपातील आहेत. त्यांचा सशक्त असा एक धार्मिक गॉडफादर नाही. म्हणुन ह्या समुह वर्गातील राजनेते मात्र मस्तावलेले सांड दिसुन येतात. आणि ह्या दोषामुळे (?) राजकिय विश्वातील बिखरेपणा भाव हा आलाचं ....!!!
      रिपब्लिकन विचारधारेत समस्त अनुसुचित जाती १३°%, अनुसुचित जनजाती ७% आणि विमुक्त जाती - जनजाती ४% ह्या समुह वर्गाची मोट बांधणे अशक्य भाव म्हणावे काय ? सोबत बहुजन समाज पक्षाला सोबत घेवुन राजकारण करण्यास रिपब्लिकन पक्षाला विरोध असण्याचे कारण काय ? ह्याशिवाय आपली धार्मिक शक्ती सशक्त करण्यासाठी "दि बुध्दीस्ट सोसायटी ऑफ इंडिया आणि भिक्षु संघाचे" अधिपत्य स्विकार करणे गरजेचे आहे. आणि हे सर्व करित असतांना धर्मपीठावर लायक आणि शक्तीशाली मान्यवरांना स्थानापन्न करणे ही गरजेचे आहे. रिपब्लिकन नेते अँड. प्रकाश आंबेडकर आणि बहुजन पक्ष नेत्या मायावती ह्या हे मिशन पुढे रेटणार काय...? हा महत्त्वाचा प्रश्न आहे. रात्र वै-याची असतांना, ह्या राजकिय नेत्यांना सद्बुध्दी येवो...!!! हिचं आता अपेक्षा करु या...!!!

* * * * * * * * * * * * * * * * * * *
* *डॉ. मिलिन्द जीवने 'शाक्य', नागपूर*
* राष्ट्रिय अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल
* मो.न. ९३७०९८४१३८, ९२२५२२६९२२