📖 *भारतीय संविधान साहित्य सम्मेलनाच्या नव बुजगावण्यात आंबेडकरी - बौध्द साहित्याचे काय?*
             *डॉ. मिलिन्द जीवने 'शाक्य', नागपूर १७*
             मो.न. ९३७०९८४१३८, ९८९०५८६८२२

        भारतीय संविधानाच्या लोक जागरणासाठी (?) *"पहिले भारतीय संविधान साहित्य सम्मेलन"* दिनांक ८ - ९ जुन २०१९ रोजी, संविधान फाऊंडेशन च्या बॅनरखाली, माजी सनदी अधिकारी *इ. झेड. खोब्रागडे* ह्यांच्या पुढाकाराने नागपुरात आयोजित करण्याची अफलातून बातमी नुकतीचं वर्तमानपत्रात वाचण्यात आली. सदर बातमी वाचुन *"भारतीय संविधान साहित्य "* हा काय नविन साहित्य प्रकार आहे...? सदर साहित्य निर्मितीतुन *"आंबेडकरी - बौद्ध साहित्य"* ह्याला फारकत देण्याचा काही प्रकार तर नाही नां ? ह्यावर चिंतन करीत बसलो. ह्यापूर्वी इ. झेड. साहेबांनी *"गांधीवादी संघटनेच्या आर्थिक मदतीतुन एका आंबेडकरी सम्मेलनाचे "* नागपुरात आयोजन केलेले होते. महत्त्वाचा प्रश्न असा होता की, *"आमच्या आंबेडकरी विचारवंताना गांधीवाद्याच्या मदतीची आवश्यकता कां..??? हा आंबेडकरी समाज भिकारी - निकट्टा आहे काय..? किंवा आयोजक ही ...?"* ह्या शिवाय जातीयवाद जोपासणा-या आणि आपल्या आंबेडकरी समाजाच्या मुलीचे समस्त आयुष्य उध्वस्त करणा-या गिरीश गांधीचा त्या सम्मेलनाला हातभार होता. *"सदर सम्मेलनाचा मी विरोध करुन, एका लेखातून त्याचा चांगलाच समाचार घेवुन इ. झेड. साहेबांच्या कृतीचा विरोध केला होता."* आणि पुन्हा ह्या नविन (?) साहित्य सम्मेलनात गिरीश गांधीना जेष्ठ सामाजिक कार्यकर्ते (?) म्हणून पुनश्च बोलाविण्यास आलेले आहे. *सदर सम्मेलनाचे अध्यक्ष मा. उच्च न्यायालयाचे माजी न्यायमुर्ती किशोर रोही असुन उदघाटक डॉ. अभय बंग हे दोन्ही महान आंबेडकरी साहित्यिक (?) करणार आहेत.* आणि ते सुध्दा पावन अशा नागपुर नगरीतील आपल्या भावनात्मक दीक्षाभूमी ऑडिटोरियम मध्ये...!!!
      भारतीय संविधान साहित्य (?) सम्मेलन आयोजन ह्या अफलातून प्रकारामुळे आता आपल्याला *"भारतीय संविधान - Constitution of India"* हे साहित्य आहे काय...? ह्यावर सखोल संशोधन करणे गरजेचे झाले आहे. जर आपण भारतीय संविधानाला साहित्य मानल्यास, त्या अंतर्गत येणारे समस्त कायदे *"हिंदु पर्सनल अॅक्ट, मुस्लिम पर्सनल अॅक्ट, सिव्हिल पिनल कोड अॅक्ट, क्रिमिनल पिनल कोड अॅक्ट इत्यादी अस्तित्वात असणाऱ्या समस्त कायद्यांना साहित्य मानावे काय...?"* ह्याचाही विचार करावा लागेल. पुढे तर *"साहित्य आणि कायदा ह्यांच्यामध्ये अंतर कसे ठेवायचे?"* हा पुन्हा प्रश्न आलाचं. आणि ह्या साहित्याची परिभाषा काय...? साहित्य कशाला म्हणावे...? इत्यादी अनेक प्रश्न आपल्या समोर उभे होणारे आहेत. तसेच ललित साहित्य, दलित साहित्य, आंबेडकरी - बौद्ध साहित्य, व-हाडी साहित्य, जनवादी साहित्य आदी अनेक साहित्य प्रकारात "भारतीय संविधान साहित्य" हे कोणत्या वर्गात मोडावे...? शिवाय *"साहित्याला माणसाच्या जिवनाचा एक आरसा म्हटले जाते. तर कायदा हा माणसाला शिस्त शिकवणारा एक चाबुक आहे...!"*  ह्या दोन्हींच्या अलग वैशिष्ट्यपणाला जोडतांना आपण कुठे तरी गफल्लत तर करीत नाही नां...! हा पुन्हा प्रश्न आलाचं!
     आता इ. झेड. खोब्रागडे ह्यांच्या लिखाणाबद्दल विचार करुन या...! त्यांनी संविधान - कायदा संदर्भात जी काही पुस्तके लिहिलेली आहेत, ती सर्वच्या सर्व पुस्तके साहित्य श्रेणीत गणण्यात यावी काय...? *काय कदाचित इ. झेड. ला सदर साहित्य सम्मेलनाचे आयोजन करुन, "भारतीय संविधान साहित्य" ह्या अलग साहित्याचे (?) जनक व्हावयाचे तर नाही नां...?* काय इ. झेड. खोब्रागडेला आंबेडकरी - बौद्ध साहित्यावर काही कुरघोडी करायची तर नाही नां...? काय ह्या नव साहित्य वादात बामणी विचाराचा गंध तर नाही ना...? अशा अनेक शंका उत्पन्न होने ही साहजिक बाब आहे. मित्रांनो, हा विषय फार गंभीर आहे. *जर ह्या प्रश्नांची उत्तरे इ. झेड. खोब्रागडे ह्यांचेकडे नसतील तर, त्यांनी सदर साहित्य सम्मेलन रद्द करणे ह्यातचं मोठे शहाणपण आहे...!* बाकी उचित निर्णय आमच्या समस्त आंबेडकरी - बौद्ध साहित्यिकांनी घ्यावा. तुर्त एवढेचं..!!!

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *