🧕🏻 *महिला यात्री निवारा केंद्र सुरु करण्याबाबत सी.आर.पी.सी. वुमन विंगची मागणी शासनाच्या विचाराधीन...!*

      सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल (वुमन विंग) - अर्थात CRPC Women Wing द्वारा महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री / महिला‌ व बाल विकास मंत्री, महाराष्ट्र राज्य ह्यांना सीआरपीसी वुमन विंग च्या संस्थापक अध्यक्ष *प्रा. वंदना जीवने* आणि सीआरपीसी वुमन विंगच्या राष्ट्रिय अध्यक्ष *डॉ. किरण मेश्राम* ह्यांच्या नेतृत्वात तसेच सीआरपीसी वुमन विंगच्या पदाधिकारी *आशा तुमडाम / प्रा. डॉ. नीता मेश्राम / प्रा. वर्षा चहांदे / ममता वरठे / ममता गाडेकर / इंजी. माधवी जांभुळकर / इंदु मेश्राम / वनिता लांजेवार / चैताली रामटेके / मीना उके / ऋती गाडेकर* आदींनी मा. जिल्हाधिकारी नागपुर तसेच महापौर आणि आयुक्त नागपुर महानगर पालिका ह्यांना निवेदन देवुन, महाराष्ट्राच्या विविध शहरात तसेच नागपुर शहरात ही *"महिला यात्री निवारा केंद्र"* सुरु करण्याची मागणी केलेली होती. सदर वुमन विंगच्या मागणीची महाराष्ट्र शासनाच्या वतीने दखल घेण्यात आलेली असुन, *महिला व बाल विकास आयुक्तालय, पुणे* ह्या कार्यालयातुन सेलच्या वुमन विंग ला सकारात्मक पत्र आलेले असुन, सदर *"महिला यात्री निवारा केंद्र"* समस्त महाराष्ट्रात उघडण्याबाबत अजुन सविस्तर माहिती पाठविण्याबाबत सांगितले आहे. सीआरपीसी वुमन विंगच्या *प्रा. वंदना जीवने / डॉ. किरण मेश्राम* आणि समस्त महिला पदाधिकारी वर्गानी महिलांच्या समस्यांच्या  संदर्भात उचललेल्या निर्णयाचे सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल चे राष्ट्रिय अध्यक्ष आणि वुमन विंग चे राष्ट्रिय पेट्रान *डॉ. मिलिन्द जीवने* ह्यांनी अभिनंदन केले आहे.

 ✍️ *डॉ. यशवंत मनोहर ह्यांनी श्रध्दा संदर्भात कोणतीही टिप्पणी करण्यापुर्वी आधी बुध्द विचार समजुन घेणे गरजेचे आहे...!*

  *डॅा. मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*, नागपूर १७

  राष्ट्रिय अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल

 मो.न. ९३७०९८४१३८ / ९२२५२२६९२२

      महाराष्ट्र अंधश्रध्दा निर्मुलन समितीच्या वतीने आयोजीत, ई मासिकाच्या नुकत्याच झालेल्या प्रकाशन सोहळ्यात बोलतांना ज्येष्ठ आणि नामवंत दलित साहित्यिक प्रा. डॉ. यशवंत मनोहर म्हणाले की, *"श्रध्दा आणि अंधश्रध्दा यात काहीही फरक करता येत नाही. तर्काला मुठमाती दिल्यावर श्रध्दा जन्माला येते. आणि तर्काची हत्या केल्यावर अंधश्रध्दा जन्माला येते. श्रध्दा आणि अंधश्रदा ही तर्क, विज्ञान तसेच बुद्धीप्रामाण्यवादाला मानत नाही. त्यामुळे ह्या दोन्ही एकचं आहेत...!"* सदर भाषणात डॉ. मनोहरांनी श्रध्दा आणि अंधश्रध्दा ह्यामध्ये विशेष भेद करतांना, *"मुठमाती आणि हत्या"* ह्या दोन शब्दांचा केवळ *"शब्दच्छल"* केलेला दिसुन येतो. प्रश्न इथे हा आहे की, *"मुठमाती / हत्या"*  ह्या दोन शब्दांच्या अर्थात मुलभुत फरक काय आहे ? तसे बघता सदर दोनही शब्द, हे समानार्थी असे शब्द आहेत. आणि प्रा. डॉ. मनोहरांनी केलेल्या ह्या शब्दच्छल अर्थामुळे, *"भगवान बुध्दांनी सांगितलेल्या श्रध्दा विचारशीलता ह्या उदात्त भावाला आम्ही कोणत्या अर्थाने बघायला हवे?"*

    *"श्रध्दा"* संदर्भात बुध्द विचारांची चर्चा करण्यापुर्वी प्रा. डॉ. यशवंत मनोहर ह्यांनी लिहिलेल्या साहित्य लिखाणाचे ओझरते समिक्षण होणे, हे अत्यंत आवश्यक आहे. प्रा. डॉ. यशवंत मनोहर हे निश्चितचं ज्येष्ठ, नामांकित तसेच ते केवळ दलित साहित्यिक आहेत. *"त्यांना आंबेडकरी आणि बुध्द विचारधारेचे साहित्यिक असे अजिबात म्हणता येणार नाही...!"* ना ही त्यांचा साहित्य लिखाणात ह्या विषयावर सखोल अभ्यास दिसुन येत आहे. दुसरी गोष्ट अशी की, डॉ. मनोहर ह्यांनी त्यांच्या साहित्य लिखाणात *"कधी मार्क्स सांगितला, तर कधी केशवसुत सांगितला."* आता तर प्रा. डॉ. यशवंत मनोहरांनी अंधश्रध्दा निर्मुलन आयोजकांची फारचं प्रशंसा केलेली आहे. परंतु डॉ. यशवंत मनोहर हे प्रामाणिकपणे आम्हाला सांगु शकतील काय, *"अंधश्रध्दा फोफावण्याचे प्रमुख / मुळ घटक काय आहेत?"* खरे सांगायचे झाल्यास, अंधश्रध्दा पेरण्यास प्रमुख घटक जर कोणता असेल तर, तो प्रमुख घटक म्हणजे-  *"देववाद / धर्मांधवाद...!"*  आम्हाला विशेषत: हे ही अभ्यासावे लागणार आहे की, अंधश्रध्दा मिशन क्षेत्रात कार्यरत मंडळींनी, त्यांच्या कृतीशील भावामध्ये देव आणि धर्मांधता ही नेहमी नाकारली आहे काय? कारण ब-याच अंधश्रध्दा निर्मुलन पदाधिकारी वर्गाने धर्म आणि देव ह्या मुळ कारक विषयाला कधी हात न घालता, मिडियाच्या माध्यमातुन त्यांनी प्रसिध्दी मिळण्याची अनैतिक हवस धरुन, *"अंधश्रध्दा निर्मुलनाचा"* केवळ काळा बाजार मांडलेला दिसुन येतो. आणि आम्हाला हे सुध्दा समजुन घेणे गरजेचे आहे की, *"एखादा कुणी मान्यवर कुण्या एका विद्यापीठातील, कुणा एका विभागाचा विभागाध्यक्ष झाला म्हणजे, तो व्यक्ती फार मोठा विद्वान आहे...!"* हा भ्रम नसावा. मग तो विभाग मराठी विभाग असो किंवा डॉ. आंबेडकर विचारधारा विभाग असो वा अन्य विभाग. कारण प्राध्यापकी पेशा नसणा-या, ब-याच मान्यवरांचे लिखाण आणि ज्ञान, हे सदर मान्यवरांपेक्षा फारचं सरस असलेले दिसुन येते...! ह्या ठिकाणी कुण्या प्राध्यापक मान्यवरांचे वैचारिक हनन करण्याचा माझा उद्देश नसुन, अलिकडे ही जी विशेष प्रवृत्ती बोकाळलेली आहे, त्याला उत्तर म्हणुन हे माझे प्रयोजन होय. गैरसमज नसावा. आणि मी प्राध्यापक मान्यवरांचा फार आदर ही करतो. कारण ते विद्यार्थ्यांच्या जडण - घडणीचे खरे शिल्पकार आहेत.

     आता *"श्रध्दा"* ह्या विषयावर चर्चा करु या. *सुत्तनिपात* ग्रंथामध्ये *"कसिभारद्वाज सुत्त"* ह्यातील बुध्द आणि कसिभारद्वाज शेतकरी ह्यांच्या संभाषणाकडे मी आपले लक्ष केंद्रीत करतो. प्राचिन मगध देशातील दक्षिणगिरी प्रांतातील एकनाळा गावातील ही घटना. कसिभारद्वाज नावाचा एक शेतकरी हा आपल्या शेतात ५०० नांगर चालवुन पिकांची पेरणी करीत होता. अगदी त्यावेळी तथागत हे भिक्षाटनाकरिता जात होते. तेव्हा कसिभारद्वाज नावाचा ब्राम्हण भगवान बुध्दाला म्हणाला, *"हे श्रमण, मी नांगरतो, पेरतो आणि माझा उदारनिर्वाह करीत असतो. त्याप्रमाणें तु सुध्दा शेती करुन उदारनिर्वाह कर. भिक्षा मागण्यात काय अर्थ आहे."*  त्याला उत्तर देतांना बुध्द एक गाथा म्हणतात -

"सध्दा बिजं तपो वुट्ठि, पञ्ञा मे |

हिरि ईसा मनो योत्तं, सति मे फालपाचनं ||

कायगुत्तो वचिगुत्तो, आहारे उदरे यतो | 

सच्चं करोति निद्दानं, सोरच्चं मे पमोचनं ||

विरिय मे धुरधोरय्हं, योगख्खेमाधिवाहनं |

गच्छति अनिवत्तन्त, यत्थ गन्त्वान सोचति ||"

* अर्थ : - *श्रध्दा हे माझे बी आहे. तपश्चर्या ही वृष्टी, प्रज्ञा हा जु आणि नांगर, पाप - लज्जा हा इसाड, चित्त ही दोरी, आणि स्मृती (जागृती) हा फाळ व चाबुक आहे. काय आणि वाचेचे मी सरंक्षण करतो. उदार-निर्वाहाच्या आहारात मी संयमित असतो. सत्य हे माझे निंदण आहे. आणि संतोष ही माझी सुट्टी आहे. तसेच धुरा वाहणारा माझा उत्साह योगक्षेमाभिमुख (निर्वाणाभिमुख) जातो व तेथे गेल्यावर तो परत येत नाही. तो शोकरहित होतो.*

     तसेच *"बुध्द साहित्या"* मध्ये *"श्रध्दा"* संदर्भात अजुन काही गाथा आहेत -

"सध्दा बन्धति पाथेयं |" (सयुंक्त निकाय)

* अर्थ :- *श्रध्दा ह्या गुणामुळे आपसुकचं दुसरे ही गुण हे सोबत येत असतात.*

"सध्दा साधु पतिट्ठिता |" (संयुक्त निकाय)

* अर्थ :- *सुप्रतिष्ठित अशी श्रध्दा ही फार कल्याणकारी आहे.*

" सुखा सध्दा पतिट्ठिता |" (धम्मपद/ना.वग्ग)

* अर्थ :- *स्थिर श्रध्दा ही सुखकारक आहे.*

"सध्दा वित्तं पुरिसस्स सेट्ठं |" (सं. निकाय)

* अर्थ :- *श्रध्दा ह्या लोका (संसार) त पुरुषाचे श्रेष्ठ धन आहे.*

* सध्दा दुतिया पुरिस्स होति | (सं. निकाय)

* अर्थ :- *श्रध्दा हेच दुसरे (मित्र) पुरुषचं आहे.*

* पामोज्जबहुलो भिक्खु पसन्नो बुध्दसासने |

अधिगच्छे पदं सन्तं सख्ङारुपसमं सुखं ||

(धम्मपद)

* अर्थ :- *बुध्द शासनावर श्रध्दा ठेवणारा, प्रसन्नोचित भिक्खु हा सर्व संस्काराचे उपशमन करुन सुखस्वरुप शांत पदाला प्राप्त होतो.*

* सध्दो सीलेन सम्पन्नो यसोभोगसमप्पितो |

यं यं पदेसं भजति तत्थ तत्थेव पुजितो || (धम्मपद)

* अर्थ :- *श्रद्धावान, शीलवान, यशस्वी, सम्पन्न व्यक्ती हा जिथे जिथे जातो, तेव्हा तेव्हा तो सत्कार प्राप्त करतो.*

    बुध्द साहित्य असो की बुध्द कृतीशील भाव असो, त्यामध्ये *"श्रध्दा"* ह्या भावाला अनन्य साधारण महत्व आहे. आणि आता महत्वपुर्ण प्रश्न असा की, *"भगवान बुध्द ह्यांना अभिप्रेत असणारी अशी श्रध्दा कोणती ? "* भगवान बुध्दाला *"प्रज्ञायुक्त श्रध्दा"* अभिप्रेत आहे. प्रज्ञा म्हणजे विशुध्द असे ज्ञान. प्रज्ञेमुळे व्यक्ती हा परिशुध्द होत असतो. प्रज्ञापुर्वक आचरण करणा-यांचे जीवन हे श्रेष्ठ मानले जाते. प्रज्ञेचे श्रृतीमयी, चिंतनमयी आणि भावनामयी हे तिन प्रकार आहेत. प्रज्ञेच्या ह्या तिन प्रकारावर सविस्तर चर्चा पुढे कधी तरी करु या. *"श्रध्दा"* ह्या उदात्त भावाचा संदर्भ देवुन (जरी श्रध्दा ह्या शब्दाचा उल्लेख नसला तरी) *"बुध्द वचन"* देवुन, ह्या लेखाला विराम देतो. माणसांच्या असणा-या *"समस्यांचे निवारण"* करण्या संदर्भात बुध्दाला प्रश्न विचारण्यात आला.

"अन्तो जटा बहि जटा, जटाय जटिता पजा |

तं तं गोतं च पुच्छामि, को इमं विजटये जटं ||"  (विशुध्दीमग्ग)

* अर्थ :- *ह्या संसारात अंतर्गत आणि  बहिर्गत अश्या समस्यांचे निवारण कोण करु शकतो..?*

     ह्या प्रश्नाला उत्तर देत असतांना तथागत बुध्द म्हणतात - *(कारण ह्यामध्ये श्रध्देचा भाव दिसुन येतो.)*

"सीले पतिट्ठायो, नरो सम्पञ्ञो चित्तं पञ्ञंच भावयं |

आतापि निपको भिक्खु , सो इमं विजटयं जटं ||"   (विशुध्दीमग्ग)

* अर्थ :- *जो व्यक्ती शीलावर प्रतिष्ठीत होतो, संपन्नशील आहे, जो चित्त आणि प्रज्ञेची भावना करतो, असा उद्दोगशील भिक्खु हा त्या सर्व समस्यांचे (संसाराचे / लोकांचे) निवारण करु शकतो...!*

* * * * * * * * * * * * * * * * * * *

 🎓 *सर्वोच्च न्यायालय के जगन्नाथ पुरी रथयात्रा निर्णय से लेकर भारत सरकार द्वारा नीतियों की नैतिकता एवं न्यायिक दायित्वता का एक आलेख...!*

* *डॉ. मिलिन्द जीवने ''शाक्य'*, नागपुर १७

*  मो.न. ९३७०९८४१३८/९२२५२२६९२२

* राष्ट्रीय अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल

    तत्कालिन प्रधानमन्त्री *इंदिरा गांधीं* ने, भारत के तत्कालिन राष्ट्रपती फक्रुद्दीन अली अहमद के एक आदेश द्वारा, *"भारतीय संविधान" की धारा ३५२* अंतर्गत, भारत की अंतर्गत व्यवस्था पुरी तरह चरमरा जाने का कारण देकर, दिनांक २५ जुन १९७५ को *"भारत में आपात काल"* (Emergency) की दु:खद घोषणा की गयी थी.‌ और वह आपात काल २१ माह तक रहा, अर्थात २१ मार्च १९७७ को वह समाप्ती की घोषणा की गयी. उस काल का वर्णन करते हुये कुछ मान्यवरों ने, भारतीय राजनैतिक इतिहास का *"भयाण दडपशाही काला कालखंड"* भी कहा गया. वही स्वतंत्र (?) भारत (भारत - अंग्रेजो की बीच करारपत्र आधार) के हिंदुत्व धारावादी (भारतीय नही) प्रधानमंत्री नरेन्द्र मोदी के *"कोरोना संक्रमण आपात काल"* (Covid - 19 Emergency) को, हमे कौन से दृष्टिकोण से देखना चाहिये ...? इस प्रश्न पर, हम सभी भारतीय को सोचना होगा. या नरेन्द्र मोदी द्वारा पुरस्कृत, आज कल चल रही *"भयाण कोरोना इमरजंसी,"* भी भारतीय संविधान के किस धारा अंतर्गत है ? यह भी महत्वपुर्ण प्रश्न है. क्यौं कि, *"कोविड १९ व्हायरस* या कोरोना संक्रमण पर, आज भी *"बहुत विवाद"* चल रहा है. कोविड १९ (?) के मृतकों का, पोष्टमार्टन ना होने से *"हुमन बोडी स्मगलिंग* की घटनाएं, अकसर सामने आते दिखाई देती है. भारत की अर्थव्यवस्था पुर्णत: चरमरा गयी है.‌..! *"लोकशाही तंत्र* का पुर्णत: बंट्याधार होने से, *"पुंजीवादी व्यवस्था"* की जड़े, बहुत मजबुत होते हमें दिखाई दे रही है. अर्थात मानव को गुलामी की ओर ढकलने का, नया आधुनिक तरीका...!!!

     भारत के *"सर्वोच्च न्यायालय"* स्वरूप भी, पुर्णत: *" सवर्ण न्यायालय"* के समान दिखाई देता है. न्यायालय कोलोजीयम के कारण ही, वह व्यवस्था पिढी दर पिढी चलते आ रही है.‌ नहीं तो, वहां बैठे उच्च / सर्वोच्च न्यायालय के महानुभाव, *"क्लार्क"* इस पद कें ही नहीं, वे चपराशी की भी स्पर्धा परिक्षा पास करेंगें, यह भी बडा संदेह है...! यही स्थितियाँ अर्थात *"मां गर्भ मेरिट,* भारत के विविध राज्यों कें नामनिर्देशित, *"राज्यपाल"* संदर्भ में भी लागु हो सकता है. अभी अभी नरेन्द्र मोदी सरकार द्वारा *"नवनियुक्त आठ राज्यपाल"* महोदयों का मेरिट हो, या इसके पहले भी नियुक्त हुये राज्यपाल हो...!!! नहीं तो, *"हम समान व्यक्तियों"* को, उस सर्वोच्च पदों पर एक बार बिठाकर तो देखों, *"हम भारत"* की तस्वीर पुर्णत: बदल देंगे...!!!

      अभी अभी मा. सर्वोच्च न्यायालय ने ओरिसा राज्य में *"कोरोना संक्रमण के कारण, 'जगन्नाथ पुरी' की रथयात्रा को छोडकर, किसी भी 'अन्य रथयात्रा' को निकालने की अनुमती देने से मनाई की है. और हम इस संदर्भ मे, हम कोई रिस्क भी उठा नहीं सकते...!"* यह भी बातें सर्वोच्च न्यायालय ने, अपने ६ जुलै २०२१ के अपने निर्णय में कहीं है. इसके पहले भी कोरोना तिव्र संक्रमण काल में, अयोध्या में राम मुर्ती प्रतिष्ठापना कार्यक्रम तथा जगन्नाथ रथयात्रा कार्यक्रम प्रधानमंत्री नरेन्द्र मोदी के उपस्थिती में हुआ है. वही *"धम्मचक्र प्रवर्तन दिन २०२०"* को, दीक्षाभूमी नागपुर में, लाखों की तादाद में समस्त भारत एवं विदेशों से बौध्द बांधव, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर इन्हे अभिवादन करने आते है. परंतु उस दिन *"धम्म चक्र प्रवर्तन दिन"* पर, दीक्षाभूमी के समस्त गेट बंद कर दिये थे. बौध्द समुदायों को वंदना करने की भी अनुमती नही थी. फिर भी *"सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल "* की टीम मेरे (डॉ. मिलिन्द जीवने) नेतृत्व में *प्रा. वंदना जीवने / डॉ. किरण मेश्राम / डॉ. मनिषा घोष / डॉ. भारती लांजेवार / प्रा.‌ वर्षा चहांदे* आदी सहयोगी पदाधिकारीयों के साथ, दीक्षाभूमी जाकर हमने वंदना ली. यही नहीं, मा. उच्च न्यायालय, नागपूर बेंच में *डॉ. मिलिन्द जीवने विरुध्द दीक्षाभूमी स्मारक समिति - Writ Petition No. (ST) 9691/2020* दायर की थी.‌ परंतु न्यायमूर्ति आर. के. देशपांडे / पुष्पा गणेडीवाला इनके खंडपीठ ने, सर्वोच्च न्यायालय जगन्नाथ पुरी रथयात्रा सायटेशन को दरकिनार कर, *"Respondent No. 1 (Deekshabhoomi) is a public Trust. We fail to understand as to how the petitioner can invoke the writ jurisdiction of this court seeking direction as above."* यह कहकर सदर याचिका डिसमिस की. अब सवाल है कि, रामजन्मभूमी अयोध्या / जगन्नाथपुरी क्या यह ट्रस्ट नही है.‌..? अगर है तो, फिर दीक्षाभुमी संदर्भ में यह न्याय क्यौं...? सदर याचिका में, *कोरोना संक्रमण को भी आवाहन दिया गया है.‌* उसी संदर्भ में दुसरी याचिका WP No. 4159/2020 आज भी उच्च न्यायालय में प्रलंबीत है. डॉ. मिलिन्द जीवने की और से *एड. मोहन गवई / एड.‌संदिप ताटके* पैरवी कर रहे है.  

      ऐसे ही दुसरी केस मा. उच्च न्यायालय नागपुर खंडपीठ में, *"भारतीय संविधान यह साहित्य नही है. अत: संविधान साहित्य सम्मेलन लेना, यह भारतीय संविधान की गरिमा को कम करना है. भारतीय संविधान यह लिगल डाकुमेंट्स है...!"* इस संदर्भ मे डाली गयी थी. *डॉ. मिलिन्द जीवने विरुध्द संविधान फाऊंडेशन नागपुर Writ Petition No. 3940/2019* इस याचिका में, न्यायमूर्ति आर. के. देशपांडे / विनय जोशी इनके खंडपीठ ने, *"सदर संविधान साहित्य सम्मेलन लेनेसे याचिकाकर्ता के मुलभुत अधिकारों का कोई हनन नहीं होता...!"* इस आधार पर, मेरी वह याचिका डिसमिस की गयी. डॉ. मिलिन्द जीवने की ओर से *एड. बी.बी. रायपुरे / एड. चेतन बैरवा* ( सर्वोच्च न्यायालय के वकिल) ने पैरवी की थी. उस जजमेंट में, सदर विद्वान न्यायाधीश महोदयों ने, *"भारत का संविधान, यह साहित्य है या नहीं"* इस संदर्भ में थोडासा भी जिक्र नहीं है. क्या मैने वह याचिका, अपने मुलभुत अधिकारों के हनन के लिए डाली थी...! वह मेरी याचिका तो, *"भारतीय संविधान की, गरिमा एवं रक्षा के लिए डाली गयी थी."* उपरोक्त दो मेरे याचिका का, यहां संदर्भ देने का कारण यह है कि, *"भारत के न्यायालयों मे बैठे महामहिमों की नियुक्ती, यह मेरिट के आधार पर होनी चाहिये."* नही तो, वरिष्ठ न्यायालय में बैठे हुये *"अ-मेरिट महामहिम,* ऐसे ही भेदभावपुर्ण और अ-मेरिट निर्णय देते रहेंगे. और भारत देश की गरिमा भी, मिट्टी में मिला देंगे. इसलिये सर्वोच्च न्यायालय हो या उच्च न्यायालय में नियुक्त न्यायाधीशों के लिए, भारतीय संघ लोकसेवा आयोग *(UPSC)* के समान, *"स्पर्धा परिक्षा"* होना बहुत जरुरी है. नही तो चपराशी समान स्पर्धा परिक्षा में भी, पास न होनेवाले लोग *"न्यायाधीश / राज्यपाल"* बनते हो तो, भारत की अधोगती को कोई नहीं रोक सकता...! दुसरे अर्थ में *"ना-लायकों का राज...!"* और ऐसे ही ना-लायक लोग, भारत में *"राज्यपाल"* बनते हो तो, *"अंधेर नगरी चौपट राजा...!"* यह कहावत यथार्थ होगी. आज नरेंद्र मोदी सरकार में, *"बगैर IAS पास"* पुंजीवादी लोग *"मंत्रालय सचिव"* पद पर विराजीत है. तो सोचों, भारत की आर्थिक / सामाजिक / शैक्षिक / प्रशासनिक पॉलिसी क्या होगी...? यह सोचकर ही मन सुन्न हो जाता है.

       अभी अभी *आदिवासी / वंचित समुदायों* के हक दिलवाने वाले / उनके उत्थान के लिए, स्कुल - टेक्निकल प्रशिक्षण केंद्र खोलनेवाले / कभी कभी चर्च प्रशासन से भी आदिवासी कल्याण के लिए संघर्ष करनेवाले, आदिवासी मसिहा *फादर स्टॅंन स्वामी* की, न्यायालय की हिरासत में, उम्र के ८४ साल में, गंभिर बिमारी मे बेडपर भी जंजीरो मे जखडे हालातों में, मुंबई की प्रायव्हेट हास्पिटल में मृत्यु हुयी. उनके मृत्यु का समाचार सुनकर, मेरा मन सुन्न हो गया.‌ उनपर *"दहशतवादी"* होने का आरोप लगा था. उन्होने मा. सर्वोच्च न्यायालय तक, वे दहशतवादी नही होने की गुहार लगाई. परंतु उन्हे सभी न्यायालयों ने, बेल देने से मनाई की. अगर फादर स्वामी को बेल मिली होती तो, शायद वे और कुछ साल जीवित होते. उनके इस तरह की मृत्यु होने पर, समस्त विश्व से मानवीधिकार संघटनाएं आवाज उठा रही है. वही दुसरी ओर *"रिपब्लीकन टीव्ही"* के सीईओ *अर्णव गोस्वामी* को, *"सुसाईड"* करवाने का आरोपी होनेपर भी, उसे सर्वोच्च न्यायालय से बेल की राहत मिली. यही नहीं, मा. सर्वोच्च न्यायालय में उनकी अर्जीपर, सुनवाई में तवज्जो दी गयी. क्यौ कि, *अर्णव गोस्वामी यह सवर्ण जाती से जुडा घटक है. उपर से पक्का मिडिया व्यापारी.‌* परंतु फादर स्वामी तो, सामाजिक बांधिलकी से जुडे हुये थे. उनका अचानक जाना, भले ही सरकार / न्यायालय के लिए अहम ना हो, लेकिन हम सभी के लिए, वह बहुत दु:खद आघात है.

     महाराष्ट्र राज्य की राजनीति संदर्भ मे कहा जाएं तो, आज कल *"मराठा तथा ओबीसी आरक्षण"* प्रकरण, यह बहुत जोरोंशोरों पर है.‌ मराठा आरक्षण यह पिछले ८ - १० सालों का परिपाक है. इसके पहले तो *"मराठा लॉबी "* कहे या, *"शुगर लॉबी"* कहे या, *"महाराष्ट्र सत्ता शासन लॉबी "* कहें, वे मराठा‌ लॉबी स्वयं को *"सवर्ण जाती"* समझा करते थे. और महाराष्ट्र राजनीति के *" सर्वोच्च कर्णधार."* जब वे महाराष्ट्र में सत्ता में थे, तब उन्हे "मागास आरक्षण" की, कभी याद भी नही आयी. क्यौं की तब, सत्ता का मद चढा था. महाराष्ट्र में *"अल्पसंख्यक ब्राम्हण"* को, क्या महाराष्ट्र का मुख्यमंत्री बनना संभव है...? बिलकुल नही. परंतु मुरली मनोहर जोशी / देवेंद्र फडणवीस समान ब्राम्हण लोग, महाराष्ट्र मे मुख्यमंत्री पद पर बैठ गये. *"ओबीसी आरक्षण* भी उनके कार्यकाल में, क्यौं नही बढाया गया. महाराष्ट्र में मराठा सत्ता राज में, *"अनुसुचित जाती / जमाती /ओबीसी का आरक्षण"* तथा *"प्रमोशन में आरक्षण,"* जादातर मात्रा में भरने की कृतीशीलता, क्यौं नही अपनायी गयी. उनके कार्यकाल में अनुसुचित जाती पर, अत्याचार / बलात्कार करनेवाला समुदाय कौन था...? डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर के पुतलो‌ं की, जादातर मात्रा में विटंबना करनेवाला, वह समुदाय कौण था...??? ओबीसी की राष्ट्रीय जनगणना करने का ठराव, उनके कार्यकाल में, क्यौं नही लिया गया...? *"वही कुणबी समुदाय यह कांग्रेस का, तथा तेली समुदाय यह भाजपा का,"* इस महाराष्ट्र के जाती समीकरण को, हम किस संदर्भ में ले...? *"महाराष्ट्र में भाजपा हो या कांग्रेस को,"* जमिनदोस्त करने की, आप के पास राजनीतिक फार्मूला या ब्लु प्रिंट की दिशा में, क्या पहल करने का है...? अगर यह *जाती समिकरण"* महाराष्ट्र में सफल होता हो तो, फिर उत्तर प्रदेश / बिहार / गुजरात / पंजाब / राजस्थान / बंगाल की राजनीति भी, अलग करवट ले सकती है. वही बात मा. सर्वोच्च न्यायालय / उच्च न्यायालय के *"जजों के नियुक्ती"* मे, UPSC समकक्ष *"स्पर्धा परिक्षा"* लेना तथा मागास आरक्षण लागु करने की पहल की ओर देखना जरुरी है. डिफेंस से लेकर सभी प्रायव्हेट सेक्टर में, मागास आरक्षण को तवज्जो देना / *खेत हो या उद्दोग हो या, मंदिरों का राष्ट्रीयकरण करना, आदी की ओर बढना, यह बहुत ही जरूरी है."* साथ ही देववाद / धर्मांधवाद को तिलांजली देना, एक क्रांतीकारी निर्णय हो सकता है. तभी हमारे लिए, *"ब्राम्हणी व्यवस्था"* का विध्वंस करना, यह बहुत दुर नही है...!!! यह सवाल तो, हमारे ईच्छा शक्ती का है. पिडित मानसिकता से दुर रहने का भी है....!!!

* * * * * * * * * * * * * * * * * *