🎓 *एडव्होकेट (एमेडमेंट) बील २०२५ यह ड्राफ्ट आने से वकिल वर्ग में बडी बेचैनी वही पक्षकार वर्ग में खुशी का माहोल !*

        *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य',* नागपुर १७

राष्ट्रिय अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल 

एक्स व्हिजिटिंग प्रोफेसर, डॉ बी आर आंबेडकर सामाजिक विज्ञान विद्यापीठ महु म प्र 

मो. न. ९३७०९८४१३८, ९२२५२२६९२२

           समस्त वकिल वर्ग को, उनके वकिली पेशा संदर्भ में, *"न्यायालय के नियम पालन एवं पक्षकार वर्ग से व्यवहार"* इस संदर्भ में, *"एडव्होकेट एक्ट (कानुन) १९६१"* यह पहले से ही विद्यमान है. सदर कानुन के अधिन ही, *"Bar Council of India & State Bar Council"* का गठण किया गया है. इस तरह के कानुन, *"डाक्टर"* आदी वर्ग के लिये भी, पहले से ही वह निर्धारीत किये गये है. ता कि कोई भी संबंधित पेशा वर्ग, अपने उस पेशा का दुरुपयोग ना करे. अभी अभी भारत सरकार ने, वकिल वर्ग से संबंधित पुराना *"एडहोकेट एक्ट १९६१"* इस मे *"सुधार"* करने के लिये, *"एडव्होकेट (एमेडमेंट) बील २००५"* यह लाते हुये, २८ फरवरी २०२५ तक, जन मन से उनके विचार मंगाये हुये है. सदर बील पर, लोगों द्वारा भेजे गये विचारों का अध्ययन कर, *"एडव्होकेट (एमेडमेंट) बील २०२५"* इस को, अंतिम रुप वह दिया जाएगा.‌ और संसद के दोनो सदनो में उसे पारीत कर, राष्ट्रपति के हस्ताक्षर होने के पश्चात, वह *"एडव्होकेट एक्ट कानुन २०२५"* अस्तित्व में आयेगा. परंतु भारत सरकार पुरस्कृत उपरोक्त बील के कुछ धाराओं पर, कुछ विद्वान (?) वकील वर्ग में, बडी बेचैनी सी दिखाई दी है. अत: हम उस बेचैन करनेवाले धाराओं पर चर्चा करेंगे.

           ‌"एडव्होकेट (एमेडमेंट) बील २०२५" की *धारा 4* अंतर्गत बार कौन्सिल में *"सरकारी सदस्य नामिनीत करने"* का प्रावधान किया गया है. नये बिल में *धारा 35A* नयी जोडी गयी है. जो धारा *"Prohibition on the boycott or abstraction from court work"* से जुडी हुयी है. अर्थात बार कौन्सिल का कोई भी वकिल *"हडताल / बायकॉट"* नहीं कर पायेगा. अगर इसका उल्लंघन किया गया तो, उसे *"Misconduct"* स्वरूप माना जाएगा. और उस दोषी वकिल पर शिस्तभंग समिती की माध्यम से, *"शिस्तभंग की कारवाई"* की जाने का प्रावधान है. अगर *"हडताल आदी करना हो तो,"* न्यायालय कार्यकाल समाप्त होने के उपरांत करने का जिक्र है‌. *"धारा 9B"* अंतर्गत misconduct  होने पर, शिस्तभंग कारवाई के बाद *"वकिली पेशा से बेदखल"* (Remove) किया जाएगा. *"धारा 26A"* अंतर्गत *"Power to remove names from rolls"* का भी प्रावधान है. अगर वकिल शिस्तभंग समिती द्वारा दोषी पाये जाने पर, दोषी वकिल को *"वकिली पेशा से बेदखल"* (Remove) करने का खास प्रावधान है. *"धारा 45B"* अंतर्गत *"Liabilities for misconduct in certain cases"* अन्वये अगर *"पक्षकार"* को, किसी वकिल द्वारा जबरण misconduct किया गया हो तो, सदर *"पिडित पक्षकार"* यह, उस दोषी वकिल की शिकायत कर सकता है. उस दोषी वकिल पर *"Bar Council"* या *"Consumer Court"* में, मुकदमा भी (Offence / Civil) दायर किया जा सकता है. *"धारा 49A"*  तथा *"धारा CC"*  अंतर्गत *"विदेशी वकिल"* को भारत में प्रॅक्टिस करने संदर्भ मे, नियम बनाने का सरकार को अधिकार है‌  इस प्रकार के प्रमुख बिंदुओ पर, वकिल वर्ग बेचैन दिखाई दे रहा है. परंतु उपरोक्त प्रावधान यह *"डॉक्टर एक्ट"* में भी, हमे निहित दिखाई देता है. ता कि डॉक्टर हो या वकिल, वह *"अपने पेशे का दुरुपयोग ना करे."* इस लिये डॉक्टर और वकिल वर्ग को, *"Consumer"* श्रेणी में लाया गया है. क्यौं कि *"इन वर्गो"* ने, यह उदात्त पेशा, यह *"सेवा"* ना समझकर उसे *"व्यापार"* स्वरूप बनाया हुआ है.

           ७ नवंबर २०२४ को सर्वोच्च न्यायालय द्वारा, Bar of Indian Lawyer vs D K Gandhi & Other केस नं *"Civil Appeal No 2646/2009 तथा 2647/2009"* मे वकिल वर्ग को *"Consumer Protection Act"* से बाहर (पॅरा ६ देखे) रखा था. परंतु अब *वकिल* यह *"कंझुमर कोर्ट"* के अधिन लाया गया है. पहले *डॉक्टर* भी कंझुमर श्रेणी में नहीं था. उसे भी डॉक्टर एक्ट में, *"कंझुमर श्रेणी"* में लाया गया है. अत: इस कानुन प्रावधान से, *"झोलाछाप डॉक्टर हो या वकिल"* इन्हे, दिन में भी तारे दिखाई देंगे. वकिली पेशा में *"पक्षकार को लुटना / तारीख पर खडा ना होना / केस ठिक से ना लढना"* आदी बातो पर नियंत्रण आ सकता है. वकिल वर्ग अपने केस के प्रति ज्यादा सिरियस रहेगा. सदर बील पर जो कोई व्यक्ती अपना सुझाव देना चाहेगा, वह व्यक्ती २८ फरवरी २०२५ के पहले निम्न इमेल पर, अपना सुझाव भेज सकता है.

ईमेल -  dhruvakumar.1973@gov.in

           impcell-dla@nic.in

 ---------------------------------------

▪️ *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

       नागपुर दिनांक २१ फरवरी २०२५

 🧜‍♀️ *प्राचिन बौध्द साहित्यातील सौंदर्यशास्त्र आणि नैतिकवाद  !* (मराठी भाषेवरील ब्राम्हणी साहित्य मक्तेदारीला आम्ही शह देणार काय ?)

        *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य',* नागपूर १७

राष्ट्रिय अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल 

एक्स व्हिजिटिंग प्रोफेसर, डॉ बी आर आंबेडकर सामाजिक विज्ञान विद्यापीठ महु म प्र 

मो. न. ९३७०९८४१३८, ९२२५२२६९२२

             बौध्द धर्मामध्ये सौंदर्यशास्त्र म्हणजे *"जीवनातील आंतरिक मुल्य म्हणून आनंद घेणे होय."* सौंदर्यशास्त्रातुन जीवनाचे मुल्य म्हणून आनंद घेण्याची मुलभुत धारणा योग्य मानली जाते. आणि *"जग आणि जीवन"* ह्यांना आंतरिक मुल्य मानलेले आहे. *"निर्वाण"* म्हणजे जे आहे तसेच आहे, असा साधा आणि सोपा अर्थ दिलेला आहे. बौध्द धर्म हा *"निरिश्वरवादी / अध्यात्मवादी / समतावादी / विज्ञानवादी / मानवतावादी / नैतिकवादी"* असा धर्म आहे. प्राचिन बौध्द काळातील विविध मान्यवरांच्या बौध्द ग्रंथांचा संदर्भ हा देता येतो.आणि त्यामध्ये धर्मग्रंथ / भाष्य / काव्यात्मक भावांचा उल्लेख करता येईल. बुध्दाच्या शिकवणुकीचे जतन करणे मग ते आलेचं. बौध्द साहित्याची उत्पत्ती / वैशिष्ट्ये / प्रमुख कालखंड / महत्वपूर्ण ग्रंथ / विविध सांस्कृतिक आणि बौध्दिक परंपरा / प्रभाव ह्या संदर्भात आपल्याला तपशीलवार अभ्यास करणे हे फार गरजेचे आहे.‌ *"सिंधु घाटी सभ्यता"* ह्या नगरीय सभ्यतेमध्ये पहिला बुध्द  *ताण्हणकर बुध्द* पासुन २८ वे बुध्द *शाक्यमुनी बुद्ध* पर्यंतचे सर्व जीवन संदर्भ - लिपी - भाषा साहित्य, ही सौंदर्यशास्त्राचा बोध करुन जातो. निसर्ग मैत्रीचा संदर्भ देतो. सिंधु सभ्यतेतील चित्र असो वा डॉंस करणारी सुंदर स्त्री प्रतिकृती हे सर्व काही सौंदर्यशास्त्र भावनेची अनुभुतीचं आहे नां !

           प्राचिन बुध्द साहित्यातील बरीच पात्रे ही सौंदर्यशास्त्र विषयाचे बोध करणारी आहेत. वैशाली राज्याची नगरवधु *"आम्रपाली"* हिच्या जन्मापासुन ते तिचे *"अर्हत"* अवस्थेला जाणे, ह्यामधील कालखंड हा आम्रपालीच्या सौंदर्य भावनेची अनुभुती देतो. आम्रपाली हिचे नगरवधु बनने / मगध राजा *बिंबिसार - आम्रपाली* ह्या दोघांचे निस्सीम प्रेम होणे / मगध द्वारा वैशाली वर आक्रमण / आम्रपाली हिच्यावर असणा-या राजा बिंबिसाराच्या निस्सिम प्रेमामुळे युध्द बंद होणे / आम्रपाली हिला तिचा प्रेमी *"हा मगध देशाचा राजा आहे,"* म्हणुन देशप्रेमातुन दोघांचा वियोग होणे / बिंबिसाराचा पुत्राला आम्रपालीने - विमल कौंडिण्य ह्याला जन्म देणे / रस्त्याने जाणा-या एका युवा बौध्द भिक्खुला आम्रपाली हिने तिच्या महालात चार महिने वर्षावासाला निमंत्रण देणे / चार महिन्यांनंतर युवा बौध्द भिक्खु समवेत आम्रपाली हिने स्वतः भिक्खुचे वस्त्र घालुन बुध्दासमोर दीक्षीत होणे / आम्रपाली द्वारा आपला आलिशान महल - आपले आम्रवन बुध्दाला दान देणे / आम्रपाली हिचे *"अर्हत"* बनने / नंतर  आम्रपाली - राजा बिंबिसाराचा मुलगा विमल कौंडिण्य ह्यांचे बौध्द भिक्खु बनने, आम्रपाली हिच्या ह्या समस्त जीवन कार्यात आम्ही *"सौंदर्यशास्त्र"* शोधणार आहोत की नाही ? हा प्रश्न आहे. *कालीदास* ह्याची रचना *"अभिज्ञान शाकुंतलम्"* ह्यामध्ये *"राजा दुष्यंत - शाकुंतला"* ह्यांच्या प्रेमाच्या संबंधातील, शांकुतला हिच्या अंगप्रदर्शनाचे अश्लील वर्णन, हा *"भोगवाद"* संदर्भ देवुन जातो. परंतु बौध्द साहित्यात *"आम्रपाली"* हिच्या निस्सिम प्रेमाच्या संबंधात नैतिकता ही जोपासलेली दिसुन येते. अर्थात बौध्द साहित्यात *"सौंदर्यशास्त्र वर्णनात नैतिकवाद"* जोपासलेला दिसुन येतो, हे समजून घेणे गरजेचे आहे.

             *"सिंधु घाटी सभ्यता"* कालखंड  (पुर्व सिंधु सभ्यता इ. पु. ७५०० - ३३०० / सिंधु सभ्यता इ. पु. ३३०० - २६०० / परिपक्व सिंधु सभ्यता इ. पु. २६०० - १९००) हा नगरीय सभ्यतेचा इतिहास आहे. **ब्राम्हण सभ्यता"* इतिहास हा *"ग्रामिण ऋषी सभ्यतेचा"* इतिहास आहे. परंतु सिंधु घाटी सभ्यतेमध्ये कुठेही (?) *"ग्रामीण ब्राह्मण संस्कृतीचा"* आढळुन आलेला नाही. अर्थात ब्राह्मणी संस्कृतीचा *"शिलालेख / ताम्रपत्र / ताडपत्र"* असा ठोस पुरावा आढळुन आलेला नाही. त्यामुळे *"विदेशी आर्य ब्राह्मण थेअरी"* हा इतिहास एक प्रश्न चिन्ह आहे. *"सिंधु घाटी सभ्यता लिपी"* ही अजुनही वाचली गेलेली नाही. इसा पुर्व सातवी - सहावी शतकातील *शाक्यमुनी बुध्द* ह्या कालखंडातील *"ब्राम्ही लिपी"* (धम्म लिपी) ही वाचली गेलेली आहे. बुध्द कालखंडात बोली भाषा ही *"पाली प्राकृत"* भाषा होती. पुढे पाली भाषेवर संस्कार करण्यात आले. आणि *"हिब्रू संस्कृत"* ह्या भाषेचा जन्म झाला. लिपी मात्र ही *"ब्राम्ही लिपी"* होती. तर सध्याची संस्कृत ही *"क्लासिकल संस्कृत"* भाषा असुन, तिची लिपी ही *"देवनागरी"* आहे. *चक्रवर्ती सम्राट अशोकाचे शिलालेख "* ही बौध्द संस्कृतीची साक्ष आहे. प्राचिन काळातील *"बम्हण"* हा शब्द *"ब्राम्हण"* ह्या अर्थी नसुन, बम्हण हा शब्द *"समन / श्रवण / विद्वान"* ह्या अर्थाने प्रयोगात होता. ब्राम्हण संस्कृतीची *"चातुर्वर्ण्य पध्दती"* ही सुध्दा बुध्द कालखंडात अस्तित्वात नव्हती. तर *"वंश पध्दती"* हिच अस्तित्वात होती. जसे - शाक्य वंश / कोलिय वंश / मौर्य वंश / हरयक वंश / कुशाण वंश / नाग वंश / शुंग वंश / शक वंश / गुप्त वंश / पाल वंश.

            प्राचिन बुध्द कालखंडात मौर्य वंश / हरयक वंश आदी वंशाची सत्ता होती. पुढे तर बुध्द धर्म हा *"हिनयान - महायान"* हा दोन विचारधारेत विभागला गेला. *"त्रिपिटक ग्रंथ"* (सुत्त पिटक / विनय पिटक / अभिधम्म पिटक) हा हिनयान संप्रदाय संबंधित ग्रंथ मानला जातो. तसेच *"आचार्य अश्वघोष / आचार्य नागार्जुन / आचार्य आर्यसुरा / आचार्य कुमारल्भ"* ह्या विद्वानांचा बोलबाला दिसुन येतो. महायानी *वसुमित्र* रचित अभिधम्म / प्रकरण पादशास्त्र / धातुकाय पादशास्त्र, *आचार्य कल्याणी पुत्र* रचित दिव्यावदान, *नागार्जुन* रचित मध्यमिका कारिका, शुण्यवाद,  *आर्य देव* रचित चतु:शतक, *मैत्रीनाथ* रचित अभिसमयालंकार, *असंग* रचित महायान सुत्रालंकार, *दिग्नाग* रचित न्याय प्रवेश, *धर्म किर्ती* रचित न्यायबिंदु, *आचार्य शांतीदेव* रचित बौध्दाचार्य अवतार, *आचार्य अश्वघोष* रचित बुध्दचरित्रम् / सौदरानंदम् / वज्रसुची / शारीपुत्रप्रकरणम् / उर्वशी वियोग / राष्ट्रपाल ह्या ग्रंथाचे लेखन झालेले दिसुन येते. *हिनयानी ग्रंथ* म्हणुन प्रतित्यसमुत्पाद / निर्वाण प्राप्ती  हे प्रमुख ग्रंथ तर *महायानी ग्रंथ* म्हणुन प्रज्ञा पारमिता / सद्धर्म पुण्डरीक / ललीत विस्तार / अट्ठसहस्त्रिका / महावस्तु / लंकावतार सुत्र / दशभुमीश्वर / नागानंदा ह्या ग्रंथाचा उल्लेख करता येईल. *"बुध्द वंस"* ह्या प्राचिन ग्रंथात *"बुद्ध वंशावळी"* दिसुन येते. श्रीलंका देशातील *दीपवंश* (बेटांचा इतिहास) आणि *महावंश* (महान इतिहास) ही ग्रंथ प्राचिन बौध्द साहित्याची साक्ष देतात. *"विशुध्दीमग्ग / जातक कथा"* तसेच *"मिलिंद प्रश्न"* ह्या बौध्द साहित्याचाही विशेष उल्लेख करता येईल. ह्याशिवाय *"गांधार कला आणि मथुरा कला"* ह्या शिल्पकलेचा आविष्कार ही बुध्द धर्माची देणं आहे. अर्थात *"साहित्यातील सौंदर्यशास्त्र असो वा कलेतील सौंदर्यशास्त्र"* हा बुध्द धम्माचा अविष्कार आहे, हे समजून घेणे गरजेचे आहे.

           बौध्द साहित्यातील *"प्रेम भाव"* संदर्भात *बोधिसत्त्व अश्वघोष* ह्यांनी त्यांच्या जीवनात घडलेल्या *"उर्वशी वियोग"* या नाटकाचा संदर्भ देता येईल. अश्वघोष लिखित *"बुध्दचरित्रम्"* हे महाकाव्य बुद्ध जीवनावर आधारित आहे. तर *"सौदरानंदम्"* हे महाकाव्य बुद्धाचा चुलत भाऊ *आनंद* ह्यांच्या बुद्ध धम्माच्या दीक्षित प्रसंगावर आधारित आहे. बोधिसत्व अश्वघोष ह्यांचा जन्म इ. पु. १५० चा आहे. अश्वघोष ह्यांच्या साहित्यात *"सौंदर्यशास्त्र / नीतिशास्त्र / दर्शन शास्त्र / मानवशास्त्र / नैतिक वाद"* ह्या उदात्त भावाची अनुभुती होते. तर *कालिदास* ह्यांनी "अभिज्ञान शाकुंतलम् / विक्रमोर्वशीयम् / कुमारसंभवम् / रघुवंशम् / मेघदुतम् / ऋतुसंहारम्"  समान एकुण ४० रचना लिहिल्याचे सांगितले जाते. परंतु *"कालिदास ह्यांचा जन्म कधी - कुठे झाला तसेच त्यांचा मृत्यु कुठे - कधी झाला ???"* हा इतिहास मात्र अनुत्तरित आहे. ह्याशिवाय कालिदास ह्यांच्यावर अश्वघोष ह्यांच्या साहित्याचा प्रभाव दिसुन येतो. तसेच कालिदास ह्यांचे सर्व लिखाण हे *"संस्कृत"* भाषेमध्ये असले तरी काही प्रमाणात *"अपभ्रंश भाषेचा प्रभाव"* हा दिसुन येतो. *"हिब्रू संस्कृत"* भाषा हिच्या नंतर इसवी सहाव्या सातव्या शतकात *"अपभ्रंश भाषा"* ही उदयास आली. पुढे इसवी १२ व्या शतकामध्ये *"आदि हिंदी भाषा"* ही उदयाला आली. आणि *"सामान्यतः पाली प्राकृत भाषेची अंतिम अपभ्रंश अवस्था म्हणजे आदी हिंदी होय."* हे समजून घेणे गरजेचे आहे.

               भारतातील लिपीला *"ब्राम्ही लिपी"* द्वारा उगम आधारे *क्षेत्रानुसार दोन भागांमध्ये* विभागता येईल. एक - *उत्तरी धारा* - गुप्त लिपी / कुटील लिपी / शारदा लिपी / गुरुमुखी लिपी / देवनागरी लिपी. दुसरी - *दक्षिणी धारा* - तेलगु लिपी / कन्नड लिपी / तामिळ लिपी / मल्याळम लिपी / कलिंग लिपी / ग्रंथ लिपी / मध्यवेशी लिपी / पश्चिमी लिपी. ह्याशिवाय भारतातील *"खरोष्टी लिपी / चित्र लिपी / शंख लिपी / शाहमुखी लिपी / मोडी लिपी"*:ह्या प्राचीन लिपी प्रकाराचा उल्लेख करावा लागेल. *"देवनागरी लिपी"* ही इसवी ११०० मध्ये *"प्रथम प्रारूप"* स्वरुपात उदयास आली. आणि इसवी १७९६ ला देवनागरी लिपी ही व्यवहारात आली. *"उर्दु भाषा"* कालखंड हा इसवी १६४५ आहे. इसवी १८ व्या शतकात *"आधुनिक हिंदी भाषा"* ही उदयास आली. *मराठी भाषा"* हिचा पहिला शिलालेख इसवी ७०५ सालचा पुणे जवळील *"तळेगाव ढमढेरे"* येथे सापडला आहे. दुसरा शिलालेख हा इसवीज १०१२ सालचा रायगड जिल्ह्यातील अलिबाग तालुक्यातील *"अक्षी"* ह्या गावी आढळला. तिसरा शिलालेख इसवी १०१८ सालचा सोलापूर जिल्ह्यातील *"हत्तरसंग कुंडल"* येथे सापडला. चवथा शिलालेख इसवी १०३९ सालचा कर्नाटक राज्यातील *"श्रवणबेळ गोळ"* येथे सापडलेला आहे. मराठी भाषातज्ज्ञ *विश्वनाथ खरे* ह्यांनी मराठीचे मुळ हे *"तामिळ भाषेतुन"* मानलेले आहे. *डॉ श्री. ल. कर्वे* ह्यांनी सदर विधानाची पुष्टी केली आहे. *दुर्गा भागवत* ह्यांनी राजाराम शास्त्री भागवत ह्यांच्या संशोधन आधारे *"जुनी माहाराष्ट्री"* भाषा ही संस्कृत भाषेपेक्षा जुनी भाषा मानलेली आहे. परंतु सदर संस्कृत ही *"क्लासिकल संस्कृत भाषा"* होय, हे समजणे गरजेचे आहे. तर *प्रा. हरी नरके* ह्यांनी *"मराठी भाषा ही इसवी पुर्वीपासून अहिर माहाराष्ट्री - प्राचीन म-हाटी भाषेपासून शौरसेनी भाषेची उत्पत्ती मानलेली आहे. आणि शौरसेनी भाषेपासुन मागधी / पैशाची या दोन भाषेची उत्पत्ती झाली"* असा जावई शोध लावला. मराठी भाषेची *"मुख्य मराठी / अहिराणी मराठी / मालवणी मराठी/ व-हाडी मराठी / कोल्हापूरी मराठी"* असे पोट प्रकार झालेले आहेत. मराठी भाषेला *"अभिजात दर्जा"* मिळण्यासाठी *"२००० वर्षांचा इतिहास"* आवश्यक असल्यामुळे *"सातवाहन बौध्द काळातील नाणेघाट शिलालेख"* हा संदर्भ घ्यावा लागलेला आहे. मराठी भाषेला अभिजात दर्जा मिळण्यासाठी अशी कसरत करावी लागली, हे समजून घेणे गरजेचे आहे.

            महायान बौध्द संप्रदायातुन *"वज्रयान संप्रदाय"* चा उदय झाला. वज्रयान संप्रदायातुन *"तंत्रयान संप्रदाय"* उदयास आला. वज्रयान - तंत्रयान संप्रदायाने *"शैव पंथ/ वैष्णव पंथ/ साक्त पंथ"* ह्यांना जन्माला घातले. इसवी ८५० साली *शंकर* नावाचा व्यक्ति जन्माला येतो. त्याला *"प्रच्छन्न बौध्द "* ही म्हटले जाते. पुढे तो *नवव्या - दहाव्या* शतकात *आदि शंकराचार्य* बनुन चार पीठाचे गठण करतो. उत्तर - ज्योतिर्मय पीठ, बद्रीनाथ उत्तराखंड (अथर्ववेद) / दक्षिण - ऋंगेरी पीठ, रामेश्वरम् केरल (यजुर्वेद) /  पुर्व -: गोवर्धन पीठ पुरी ओरिसा (ऋग्वेद) / पश्चिम शारदा पीठ द्वारका गुजरात (सामवेद). इतकेच नाही तर महायान बौध्द संप्रदायाच्या बौध्द मठावर आपले अधिपत्य करतो. *"कागदाचा शोध दहाव्या शतकात चीनमध्ये लागलेला आहे."* अर्थात *"वेद / उपनिषद / रामायण/ महाभारत"* ह्या ग्रंथाची उत्पत्ती ही *"दहाव्या शतकानंतर"* झालेली आहे, हे समजून घेणे गरजेचे आहे. कारण सदर *"ब्राह्मणी ग्रंथाचे प्राचिन शिलालेख"* प्रमाण उपलब्ध नाहीत. *"ऋग्वेद"* ह्या ग्रंथाची प्रमाणित प्रत *"युनोस्को"* ला इसवी १४६२ साली पाठविण्यात आली. अर्थात *"वैदिक धर्म / ब्राह्मणी धर्म"* हा इसवी नवव्या - दहाव्या शतकातील आहे, हा पुरावा म्हणायला हवा. प्रश्न हा की, मग *"ब्राह्मण वर्ग हा हिंदू धर्मीय कसा झाला ?"*  कारण हिंदु धर्म हा *"मुस्लिम / इंग्रज शासन काळात"* उदयास आला, हा इतिहास आहे.

         ‌‌ प्राचिन बौद्ध साहित्यापासुन भारतातील समस्त भाषीक साहित्याचा उगम हा झालेला आहे. त्याचा वरील संदर्भ हा पुरावा म्हणायला हवा. *"मराठी भाषा साहित्यावर असणारी ब्राह्मणी मक्तेदारी ही अन्य साहित्य वर्गातील साहित्यिक समाजाची दमन नीति सांगणारी दिसून येते."* प्रश्न हा की, अन्य साहित्यिक वर्गाने ही ब्राह्मणी साहित्य दमनगिरी कुठपर्यंत ती सहन करावी ? की *"कांग्रेसी गवताप्रमाणे"* अन्य साहित्यिक वर्गाने केवल लिखाण करावे आणि ब्राम्हणी साहित्यिक ह्यांच्या ओंजळीने *"गुलामीचे पाणी हे प्राशन"* करावे वा ब्राम्हणी एकाधिकारशाही वर्गाच्या *"बेडवरची शोषित वेश्या"* बनुन जावे, हा राहाणार काय ? हा प्रश्न आहे. आणि साहित्य लिखाणात *"केवल क्रांतीची भाषा"* लिहावी. कृतीशीलता मात्र *"आकाशातील ता-याप्रमाणे दुरवर"* आहे. मराठी भाषा साहित्यातील *"आद्य अग्रणी कवि"* हे शिंपी जातीचे *संत नामदेव महाराज* (२६/१०/१२७० ते २/१२/१२९६) / नामदेव महाराज परिवारातील आणि वयाने वरिष्ठ *संत जनाबाई* (१२५८ ते १३५०) / महार जातीचे *संत चोखामेळा* (१२७३ ते १३३८) ह्यांच्या लिखाणाला आम्ही न्याय देणार आहोत वा नाही ? की केवळ भिक्षेकरी ब्राह्मणी साहित्यिक वर्गाच्या दरवाजावरील कुत्रे बनुन *मुकुंदराज* (१२ वे शतक) / *संत ज्ञानेश्वर महाराज* (१२/०८/१२७५ ते २/१२/१२९६) ह्यांना *"आद्य अग्रणी कवि"* म्हणुन स्वीकार करणार आहोत ? ह्याशिवाय सोनार जातीचे *संत नरहरी सोनार* / चोखामेळा परिवारातील *संत सोयराबाई / संत निर्मळाबाई / संत कर्ममेळा* / ब्राह्मण जातीचे *संत एकनाथ महाराज* / वाणी जातीचे *संत तुकाराम महाराज* (२१/०१/१६०८ ते १९/०३/१६५०) ही सर्व संत मंडळी पंढरपूरच्या *"विठोबा / बुद्ध"* ह्यांना पुर्णतः शरण गेलेली असल्यामुळे त्यांचा साहित्यातील खरा इतिहास रचला गेला नाही. आम्हाला हा इतिहास नव्याने लिहावा / रचावा लागणार आहे. ब्राम्हण धर्माचे *संत रामदास स्वामी* (१६०६ ते १६८२) ह्यांनी ब्राह्मणी धर्म व्यवस्थेची कास धरल्यामुळे त्यांचा उदोउदो करण्यात आला. तर संत रामदास स्वामी ह्यांचे दुरचे नातलग आणि वरिष्ठ असलेले *एकनाथ महाराज* मात्र वंचित राहातात. महान *छत्रपती शिवाजी महाराज* हे जगतगुरु *संत तुकाराम महाराज* ह्यांना गुरु मानले असतांना, ब्राह्मणी व्यवस्थेने *संत रामदास स्वामी* ह्यांना गुरु (?) दाखवून खोटा इतिहास लिहिला आहे. आम्हाला हा खोटा इतिहासही मिटवायचा आहे. *ब्राम्हणी व्यवस्थेच्या साहित्यिकांचे साहित्य विश्वातील सौंदर्यशास्त्र कोणते ?*  मग *"नैतिक वाद"* हा विषय खुप दुरवरच्या आहे. अर्थात ब्राह्मणी साहित्यिक (?) ही केवळ *"भोगवादाचे प्रतिक"* आहेत, हे समजून घेणे गरजेचे आहे.

        जय भीम !!!

----------------------------------------

▪️ *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

        नागपूर दिनांक १९ फेब्रुवारी २०२५

        मो. न. ९३७०९८४१३८, ९२२५२२६९२२

🕉️ *तुलसी पीठ चित्रकुट (मप्र) के जगतगुरु (?) रामभद्राचार्य का संविधान में मागासवर्ग आरक्षण पर घोर विरोधी बयाण  !*

   *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य',* नागपुर १७

राष्ट्रिय अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल 

एक्स व्हिजिटिंग प्रोफेसर, डॉ बी आर आंबेडकर सामाजिक विज्ञान विद्यापीठ महु म प्र 

मो. न. ९३७०९८४१३८, ९२२५२२६९२२

         मध्य प्रदेश स्थित तुलसी पीठ चित्रकुट नगरी के स्वयं घोषित जगतगुरु *रामभद्राचार्य* इनकी बहुतसी मुलाखते हमें दिखाई देती हैं. और एक मुलाखत में रामभद्राचार्य इन्होने *भारतीय संविधान "* में *"मागासवर्गीय आरक्षण का जोर शोर से विरोध किया है."* यही नहीं वे सन्यासी होकर भी *"शिघ्रवादी"* दिखाई दिये. उनके ज्यादातर बयाण बहुत विवादीत दिखाई दिये. *नरेंद्र मोदी को अपना मित्र बताना / डॉ. मोहन भागवत को धर्माचार्य न मानना / हिंदु राष्ट्र की वकालत करना / हिंदु राष्ट्र बनने पर, मुस्लिम यह बाबर ना बने कहना / उनके शिष्य धिरेंद्र शास्त्री के बहुत कुछ चमत्कारो पर, "बालको वर्तने"  कहकर उसका बचाव करना / संविधान विषय पर, किसी धर्म को नष्ट करने का कोई अधिकार नहीं है, यह बोलना / मोहनदास गांधी को राष्ट्रपिता दिये उपाधी पर, गांधी के मरने पर राष्ट्र क्या गांधी के बाप का हुआ ? / महात्मा गांधी हमारा आदर्श नहीं है, वाल्मिकी ही हमारा आदर्श है / हमारा सनातन धर्म पर अन्याय सहन नहीं किया जाएगा"* ऐसे ही बहुत सारे विवादीत बयाण में, आदि हिंदी कवि *"तुलदीदास रामायण"* (१५३२ - १६२३) इस ग्रंथ का एक श्लोक - *"ढोल गवार शुद्र पशु नारी, यह सब ताडन के है अधिकारी"* इस में *"ताडन"* शब्द का अर्थ *"शिक्षण"* बताये जाने पर, *"अंध स्वयं घोषित जगतगुरु (?) रामभद्राचार्य"* ये केवल आंखो से ही अंधे नहीं है. वे मानसिक / वैचारिक रुप से भी अंधे दिखाई दिये. इस पर मुझे बाबासाहेब डॉ आंबेडकर द्वारा *"हिंदु कोड बिल"* का ड्राफ्ट बनाने के बाद, हिंदु धर्मिय *स्वामी करपात्री* इनका कट्टर विरोध घटना याद आ गयी. जब स्वामी करपात्री ने उस ड्राफ्ट का विरोध करने पर, केंद्रीय मंत्री डॉ बाबासाहेब ने उन्हे अपने ऑफिस में, सोहनलाल शास्त्री के माध्यम से, चर्चा के लिये बुलाया था. तब स्वामी करपात्री महाराज बोले कि, "एक वीतरागी धर्म पालन करनेवाले तपोवन संन्यासी के पास, उन्हे स्वयं चलकर आना चाहिये. यही मर्यादा है." इस पर डॉ बाबासाहेब आंबेडकर इन्होने सोहनलाल शास्त्री इनके माध्यम से मेसेज दिया कि, *"हिंदु कोड बील यह गृहस्थीयों के लिये बनाये गये सामाजिक नियम है. और जिन्होने सांसरिक झमेलो को त्याग चुके हो, उन्हे कोई तलाक लेता है या देता है, इस तरह के, राजनैतिक प्रश्न से क्या लेना देना ?"* और डॉ बाबासाहेब आंबेडकर स्वामी जी से मिलने नहीं गये. स्वामी करपात्री ने मेसेज दिया कि,"वे डॉ बाबासाहेब आंबेडकर इनको मिलने जरुर जाऊंगा."  हमें यहां तो, *"धर्माचार्यो द्वारा उठाये गये विषय,"* राजनीति से जुडे हुये दिखाई देते है. और हिंदु धर्माचार्यों द्वारा दिये बयान भी *"भाजपा दल प्रवक्ता रुप में दिखाई देते है."* और तो और हमारे मंत्री वर्ग, धर्माचार्य लोगों को लोटांगण जाते हुये नज़र आते है. हम इसे क्या कहे ???

          चित्रकुट के तथाकथित स्वयं घोषित जगतगुरु *रामभद्राचार्य* इन्हे *"अयोध्या"* का भी जगतगुरु बताया जाता है. महत्वपूर्ण विषय यह कि, *आदि शंकराचार्य* इन्होने इसवी नववी - दसवी शती में, केवल *"चार पीठों"* का निर्माण किया था. वे चार पीठ और वहां के शंकराचार्य है - उत्तर : ज्योतीर्मठ पीठ, बद्रीनाथ उत्तराखंड (अथर्ववेद) - स्वामी अविमुक्तेश्वरानंद / दक्षिण : ऋंगेरी पीठ, रामेश्वरम् केरल (यजुर्वेद) - स्वामी भारती तिर्थ / पुर्व : गोवर्धन पीठ पुरी ओरिसा (ऋग्वेद) / पश्चिम : शारदा पीठ, द्वारका गुजरात (सामवेद) - स्वामी सदानंद सरस्वती. आदि शंकराचार्य का जन्म इसवी ८५० में हुआ और उन्हे *"प्रच्छन्न बौध्द"* भी कहा जाता है. बुध्द के महापरिनिर्वाण के बाद, बौध्द धर्म यह *"हिनयान - महायान संप्रदाय"* में विभाजित हो गया. महायान ने *"वज्रयान संप्रदाय"* को जन्म दिया. वज्रयान ने *"तंत्रयान संप्रदाय"* को जन्म दिया. फिर वज्रयान और तंत्रयान संप्रदाय ने *"शैव पंथ/ वैष्णव पंथ / शाक्त पंथ"* का निर्माण किया. शंकर नाम का व्यक्तीने इसवी नववी - दसवी शती में, *"आदि शंकराचार्य"* बनकर ज्यादातर महायान बौध्द मठो पर, अपना अधिपत्य कर डाला. इन चारो पीठों के मंदिर पहले *"बौध्द मठ"* ही हुआ करते थे. महत्वपूर्ण विषय यह कि, *"ऋग्वेद"* इस धर्म ग्रंथ की प्रमाणित प्रत *"युनोस्को"* को, सन १४६२ को भेजी गयी है. अर्थात *"वेद / उपनिषद"* इसका निर्माण यह *"दसवी शती"* के बाद, कागदों पर किया गया. कागज का आविष्कार *"दसवी शती में चायना*" में लगा है. बाद में कागज की आयात भारत में हुयी होगी. *"रामायण / महाभारत"* का निर्माण भी. क्यौं कि, चक्रवर्ती सम्राट अशोक के किसी भी *"शिलालेख"* पर, *"वेद / उपनिषद / रामायण / महाभारत"* का संदर्भ दिखाई नहीं देता. ना ही *"सिंधु घाटी सभ्यता"* में. पत्रकार द्वारा तथाकथित जगतगुरु रामभद्राचार्य को, *"बद्रीनाथ क्या यह बौध्द मठ है,"* पुछे गये एक प्रश्न पर, "नहीं वह हिंंदु मंदिर ही है," यह जबाब दिया गया. इस पर रामभद्राचार्य इनके *"अंध ज्ञान"* को, हम क्या कहे ? भारतीय सत्ता राजनीति ने, *"चार हिंदु पीठो की शक्तीनीति"* को तोडने के लिये, तथाकथित *"जगतगुरु"* का निर्माण की कुटील राजनीति खेली हुती दिखाई देती है. वैसे ही और एक तथाकथित स्वयं घोषित जगतगुरु - *"राजस्थान संस्कृत विद्यापीठ (?) के स्वामी रामानंदाचार्य"* भी है.

            तथाकथित स्वयं घोषित जगतगुरु *रामभद्राचार्य* इनके बहुत सारे विवादित बयाण, इसके बीच न जाते हुये, हम केवल *"हिंदु राष्ट्र और संविधान"* इस विषय पर ही, चर्चा कर रहे है. भारत के संविधान अंतर्गत *"मागासवर्ग को आरक्षण"* की व्यवस्था की गयी है. ता कि वह वर्ग, अन्य उच्च वर्ग के समकक्ष आ जाए. परंतु जगतगुरु (?) रामभद्राचार्य इस आरक्षण को हटाने की बातें करते है. *"हिंदु राष्ट्र बनाना"* यह धार्मिक विषय ना होकर, ज्यादातर यह विषय *"राजकीय विषय"* ही है. दुसरा विषय यह कि, *"भारतीय संविधान का विरोध करना"* इसे भी हमे समझना होगा. भारतीय संविधान का अनुच्छेद २५, २६, २७, २८ यह हमें, *"धार्मिक स्वतंत्र"* प्रदान करता है. फिर इन *"तथाकथित ब्राह्मण धर्मगुरू"* का विरोध क्यौ है ? यह अहं प्रश्न है. भारत में हिंदु वर्ग बहुमत में है. सत्ता में भी हिंदु बहुल वर्ग ही है. फिर *"हिंदु धर्म खतरे में कैसा है ?"* यह राजनीति हमें समझनी है. *"ब्राम्हण आदी उच्च जाती की जनसंख्या ५%"* के ऊपर भी नहीं है. उन उच्च वर्ग को, भारत में *"मनुस्मृती"* समान दुसरा *"हिंदु राष्ट्र संविधान"* लागु करना है. और बहुसंख्य जन मन समुदाय को, गुलाम बनाना है. और बहुसंख्य समाज *"धर्मांध / देवांध भावना"* के अधिन आदि हो चुका है. समस्त हिंदु मंदिरो पर ब्राम्हण वर्ग का ही अधिपत्य है, यह भी हमे समझना होगा. *"मुस्लिम, बौध्द, ख्रिश्चन"* आदी समुदाय अल्पमत में है. क्या इस अल्पमत समुदायों से, हिंदु धर्म को खतरा हो सकता है ? यह भी प्रश्न है. दुसरा अहं विषय *"प्रार्थना स्थल (विशेष तरतुदी) कानुन १९९१"* यह कानुन उन लोगों को बदलना है. अब इस कानुन के अनुसार *"१५ अगस्त १९४७ के पहले, जो भी मंदिरो का रूपांतरण किया गया है, उन्हे यथावत रखने का प्रावधान है."* इस कानुन में *"रामजन्मभूमी"* विषय अलग रखा गया था. रामजन्मभूमी का *"सर्वोच्च न्यायालय का निर्णय"* यह *"प्रायमा फेसी"* के आधार पर ना देकरं, वह *"भावना के आधार"* पर देकरं, सरन्यायाधीश *रंजन गोगोई* इनकी अध्यक्षता वाली पीठ के *"न्या. शरद बोबडे / न्या. अशोक भुषण / न्या. धनंजय चंद्रचूड / न्या. एस. अब्दुल नज़ीर"* इन्होने तो, उनकी *"वैचारीक दिवालखोरी"* (?) दिखायी है. अगर *"न्यायालय कोलोजीयम"* ना होता तो, वे *"चपराशी स्पर्धा परिक्षा"* पास होते या नहीं ? यह संशोधन का विषय है. आज इस संदर्भ के १८ केसेस, सर्वोच्च न्यायालय में प्रलंबित है, यह हमें समझना होगा. आज *"भारत का प्रजातंत्र"* बहुत खतरे में है. *"पुंजीवादी व्यवस्था "* ने तो, अपनी जड़े मजबुत बना रखी है. *"भारत की अर्थव्यवस्था"* अपनी *"अंतिम श्वास"* ले रही है. अत: हमारे पर *"दुसरी गुलामी"* ना लादी जाए, इस लिये हमें *"भारतीय संविधान"* की रक्षा के लिये, सजग रहना बहुत जरुरी है. 

        जय भीम !!!

----------------------------------------

▪️ *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

       नागपुर दिनांक १७ फरवरी २०२५

       मो. ९३७०९८४१३८, ९२२५२२६९२२

 ‌✍️ *९८ अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाध्यक्ष-पदाची पुरुष मक्तेदारी आणि स्त्रीवादी भावनांचे ब्राह्मणी लाचारीपण ?*

       *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य',* नागपूर १७

राष्ट्रिय अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल 

एक्स व्हिजिटिंग प्रोफेसर, डॉ बी आर आंबेडकर सामाजिक विज्ञान विद्यापीठ महु म प्र 

मो. न. ९३७०९८४१३८, ९२२५२२६९२२

            आतापर्यंत अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलने ही ९७ झालेली आहेत. आणि केवल ५ महिलांना अध्यक्ष पदाचा मान मिळाला, असे गणितीय भाषा चर्चा (?) खुप सुरु झाली. यंदाचे नवी दिल्ली राजधानी येथे होणा-या फार मोठ्या ९८ व्या अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाध्यक्ष पदांची माळ *डॉ तारा भवाळकर* ह्या महिला विभुतीच्या गळ्यात पडल्यामुळे त्या निश्चितच ६ व्या महिला संमेलनाध्यक्ष होणार आहेत. सदर अध्यक्ष पदावरून बोलतांना डॉ भवाळकर ह्या भाषणात *"कोणते तीर मारणार आहेत ???"* हे बघु यां. कारण आजपर्यंतच्या सर्व ब्राह्मणी मराठी साहित्य संमेलनाध्यक्षाच्या *"भाषणाचे तीर"* आम्ही ऐकत आलेलो आहोत. मराठी साहित्य संमेलनाच्या सर्व अध्यक्षपदाच्या *"मेरिट"* ह्या विषयावर चर्चा व्हायला हवी. ह्या तमाम मराठी साहित्य संमेलनात *"ब्राह्मण (?) मक्तेदारी"* नसती तर, साहित्यातील *"आंबेडकरी साहित्य / बौध्द साहित्य / विद्रोही साहित्य / आदिवासी साहित्य / व-हाडी साहित्य / दलित साहित्य  / संत साहित्य / झाडीबोली साहित्य"* असे विविध साहित्य प्रकार जन्माला आले असते काय ? हा संशोधनाचा विषय आहे. तसे बघितले तर मानसी प्रकृतीत *"सकारात्मक / नकारात्मक"* ही दोन परस्पर विरोधी भाव (?) स्वभावतः दिसून येतात. आणि ह्यात  *"ब्राह्मण स्त्रीवादी भाव साहित्य"* ही उसळी होणे आणि ९८ : ६ हे समिकरण काय -आणि कसे परिणाम करणारं आहे ? हे भविष्यात दिसणार आहे. प्रश्न आता *"स्त्रीवादी ब्राह्मणी भाव साहित्यातील आंबेडकरी / बौध्द / दलित / आदिवासी / व-हाडी / झाडीबोली साहित्य प्रकारातील स्त्री अस्तित्वाचाही आहे."* अखिल भारतीय मराठी साहित्य महामंडळाच्या अध्यक्षा *प्रा. उषा तांबे* ह्यांनी *"पुर्वी अखिल भारतीय मराठी साहित्य (?) संमेलनाच्या अध्यक्षपदाची निवडणूक नेहमी होत असत. उमेदवार ह्याचे नाव कोणीतरी सुचवित असे. उमेदवाराला केवळ ना हरकत प्रमाणपत्र हे द्यावे लागत असे. पुढे निवडणूक न घेता हे पद सन्मानाने दिले जावे, असा ठराव झाला. तेव्हा पहिला मान अरुणा ढेरे ह्यांना मिळाला"*  अशी छान (?) प्रतिक्रिया व्यक्त केली. महत्वाचे म्हणजे सन १८४८ साली पुणे येथे झालेल्या पहिल्या साहित्य संमेलनाचे अध्यक्ष *न्या. महादेव गोविंद रानडे* हे होते. महामंडळ अस्तित्वात येण्यापूर्वी सन १९६१ ला ग्वाल्हेर (म.प्र.) मराठी संमेलनाच्या अध्यक्षा *कुसुमावती देशपांडे* ह्या होत्या. एकंदरीत ह्या मराठी साहित्यातील *"ब्राह्मणी एकाधिकार पुरुष परंपरा"* ही नेटाने छान सुरु आहे. आता ह्या मराठी साहित्य संमेलन विवादात *"ब्राह्मणी महिला शक्तीचा"* प्रवेश झालेला आहे, असे म्हणायला हरकत नसावी..

           मराठी भाषा - साहित्य - लिपी हिचा *"उगम - विकास"* संदर्भात बरीच विवाद आहेत. काही ब्राह्मणी साहित्यिक - विचारवंत ह्यांचे लिखाण हे एकांगी स्वरूपाचे दिसून येते. तेव्हा *"मराठी भाषा - साहित्याचा खरा उद्गाता कोण ?"* हा प्रश्न आहे. *"प्राचीन भारताचा इतिहास"* हा असत्यधारेचा इतिहास आहे.  *"सरस्वती"* ही विद्येची देवी. पण तिचे शैक्षणिक क्षेत्रात योगदान काय ?  हा दुसरा प्रश्न निर्माण होतो. *आंबेडकरी - बौद्ध साहित्यिकांनी - विचारवंतानी* ह्या विषयावर खुप फारसे संशोधन केले आहे, असे ही दिसुन येत नाही. मी खुप मोठा साहित्यिक/ समिक्षक आहे, असा माझा मुळींच दावा नाही. मी केवळ अभ्यासक आहे. कुठेतरी ह्या विवादीत विषयाला न्याय मिळावा, अशी माझी मनापासून इच्छा आहे. प्राचिन भारताचा इतिहास हा *"सिंधु घाटी सभ्यता"* पासुन पुढे *"गोतम बुध्द काळापर्यंत"* चालत जातो. हा इतिहास शिलालेख / ताम्रपट इत्यादीतुन दिसुन येतो. *"सिंधु घाटी लिपी"* ही अद्यापही वाचली गेली नाही. इसा पुर्व सातव्या  - सहाव्या शतकातील *"ब्राम्ही लिपी"* (धम्म लिपी) ही पुढे वाचली गेली असल्यामुळे प्राचिन भारताचा बोध होतो. गोतम बुध्द काळात *"पाली प्राकृत भाषा"* ही बोली भाषा होती. पुढे पाली भाषेवर संस्कार झाल्यावर *"संस्कृत भाषा"* ही उदयाला आली. परंतु प्राचिन संस्कृत ही *"हिब्रू संस्कृत भाषा"* होती. आताची संस्कृत ही तर *"क्लासिकल संस्कृत भाषा"* आहे. *बोधिसत्व अश्वघोष* (इ. पु. १५०) ह्यांनी *"बुद्धचरित्रम् / सौदरानंदम् / सारिपत्तप्रकरण / वज्रसुची"* सारख्या रचना लिहिलेल्या आहेत. ते *"बौध्द दार्शनिक / नाटककार / कवि / संगितकार / कुशल वक्ता"* असल्याची अनुभूती सहज होवून जाते. अश्वघोषाचे साहित्य हे *"सौंदर्यशास्त्र / मानवशास्त्र / दर्शनशास्त्र / नैतिकवाद"* ह्यांची अनुभुती देवुन जातो. परंतु नंतर झालेला *"कालिदास"* ह्यांच्या जन्म - मृत्यु संदर्भात कुठेही प्रमाण दिसुन येत नाही. परंतु कालिदास ह्यांनी *"मेघदुतम् / कुमारसंभवम् / ऋतुसहांर / रंघुवंशम् / शाकुंतलम्"* सह एकुण ४० रचना लिहिलेल्या आहेत, हे सांगितले जाते. परंतु कालिदास ह्यांची रचना *"भोगवाद"* हा सांगुन जातो. दुसरे म्हणजे *"हिब्रू संस्कृत"* भाषेतील *"आद्य कवि"* हे आचार्य अश्वघोष असतांना *कालिदास* ह्यांच्या नावाचा फार उदोउदो केला जातो. *"हिब्रू संस्कृत"* नंतर *"अपभ्रंश भाषा - साहित्याचा उदय"* होतो. आणि कालिदास ह्यांच्या लिखाणात *"अपभ्रंश भाषेचा प्रभाव"* दिसून येतो. महत्वाचे म्हणजे *"हिब्रू संस्कृत"* भाषेची लिपी ही *"ब्राम्ही"* तर *"क्लासिकल संस्कृत"* भाषेची लिपी ही *"देवनागरी"* आहे, हे समजून घेणे फार गरजेचे आहे.

        *"अपभ्रंश भाषा - साहित्य"* संदर्भात चर्चा करतांना *"वल्लभी दर्शन (इसवी ५५०) / सिध्द सराहपाद (इसवी ७६९) / उद्दोत्तर सुरी (इसवी ७७९) / देवेन (इसवी ९३४) / आणि शेवटचा अपभ्रंश भाषा कवि रूईथु (इसवी १४००)"* ह्यांचा उल्लेख करता येईल. त्यांनंतर *"आदि हिंदी भाषा - साहित्य"* हिचा उदय होतो. *"सामान्यतः पालि प्राकृत भाषेची अंतिम अपभ्रंश अवस्था म्हणजे आदि हिंदी होय."* इसवी १२ व्या शतकातील *अब्दुल रहमान* (अद्दाहमान) हे आदि हिंदीचे पहिले कवि आहेत. त्यांनी *"संदेश रासक"* नामक काव्य संग्रह लिहिला आहे. ह्याशिवाय *"शालिभद्र सुरी (११८४) /अमिर खुसरो (१२५३ - १३२५) / हंसाउली (१३७०) / संत कबिर (१३९९ - १५१२) / रामानंद (१४५०) / कालामितुल (१५८०) / नाभादास (१५८५) / बनारसीदास (१६०१) / गुरु अर्जुन देव (१६०४) / गोस्वामी तुलसीदास (१५३२ - १६२३) / जटमल (१६२३) / आचार्य केशव दास (१६३४)"* ह्यांचा उल्लेख करता येईल. त्यानंतर इसवी १६४५ हा कालखंड *"उर्दू भाषा - साहित्याचा"* दिसुन येतो. इसवी ११०० हा कालखंड *"देवनागरी लिपी प्रथम प्रारुप स्वरुप"* मानला जातो. परंतु देवनागरी लिपीचा प्रारंभ इसवी १७९६ पासुन दिसुन येतो. आदि हिंदी भाषा आदि कवि *अद्दाहमान* आणि *संत कबीर* ह्या दोघांनीही त्यांची जाती *"कोली तसेच जुलाह"* ही सांगितली आहे. आधी ते दोघेही कवि हे *"कोली जातीचे"* आणि मुस्लिम धर्म स्वीकारल्यानंतर *"जुलाह"* जातीचे झालेले दिसुन येतात. कोली आणि जुलाह ह्या जातीचा व्यवसाय *"विणकाम"* आहे. कोली ही जाती *"कोलीय"* वंशासोबत सलग्न असुन सिध्दार्थ ह्यांची पत्नी यशोधरा ही *"कोलीय"* होती. आणि त्यांचा व्यवसाय हा विणकाम होता, असा प्राचीन इतिहास आहे.

            *"आधुनिक हिन्दी भाषा - साहित्य"* हे १८ व्या शतकात उदयास आले. साहित्यिक *गार्सा तासी*  (१८३९) यांना आधुनिक हिंदी भाषेतील पहिला इतिहासकार मानले जाते. त्यांनंतर *"उदत मार्तंड (१८२६) / ओम जय जगदीश (१८३७) / शिव सिंह सरोज (१८८३) /राजा शिवप्रसाद (१८६८) / अयोध्या प्रसाद खत्री (१८७७)"* अशी लांब यादी आहे. १ में १९५० ला *"हिन्दी राजभाषा हिन्दी साहित्य संमेलन "* स्थापना केली जाते. त्यापुर्वी इसवी १८८१ लाख *"उत्तर प्रदेश हिन्दी प्रयाग"* आणि १८९३ ला *"काशीनगरी प्रचारीनी सभा"* हिची स्थापना केली गेली. *"ऋगवेद ग्रंथाची"* प्रमाणित प्रत *"युनोस्को"* लाख सन १४६२ साली पाठविण्यात आली. *आदि शंकराचार्य* ह्यांचा जन्म इसवी ८५० साली झालेला असुन त्यांना *"प्रच्छन्न बौध्द"* ही म्हटले जाते. *महायान बौध्द संप्रदाय"* ह्या पासुन *"वज्रयान संप्रदाय"* आणि वज्रयान संप्रदाय पासुन *"तंत्रज्ञान संप्रदाय "* उदयास आला. वज्रयान संप्रदाय आणि तंत्रयान संप्रदाय ह्यांनी *"शैव पंथ / वैष्णव पंथ / शाक्त पंथ"* ह्यांना जन्माला घातले. पुढे आदि शंकराचार्य ह्यांनी समस्त बौध्द विहारावर आपले अधिपत्य केले. आता आपण *"मराठी भाषा - साहित्य "* ह्या विषयाकडे वळु या. मराठी भाषेतील पहिला शिलालेख इसवी ७०५ वर्षांचा पुणे जवळील *"तळेगाव ढमढेरे"* येथे सापडलेला आहे. दुसरा शिलालेख इसवी १०१२ हा रायगड जिला अलिबाग तालुक्यातील *"अक्षी"* ह्या गावी आढळला आहे. तिसरा शिलालेख हा सोलापूर जिल्ह्यांतील *"हत्तरसंग कुंडल"* येथे सापडलेला आहे. चवथा शिलालेख इसवी १०३९ साली कर्नाटक राज्यातील *"श्रवणबेळ गोळ"* येथे सापडलेला आहे. ह्या शिलालेख संदर्भात चर्चा पुन्हा कधी तरी करु या. मराठी भाषातज्ज्ञ *विश्वनाथ खरे* ह्यांनी *"समंत सिध्दांता"* नुसार मराठीचे मुळ *"तामिळ भाषेतून"* मानलेले आहे. *डॉ श्री. ल. कर्वे* ह्यांनी सदर विधानाची पुष्टी केली आहे. *दुर्गा भागवत* हिने राजाराम शास्त्री ह्यांच्या संशोधन आधारे *"जुनी माहाराष्ट्री"* भाषा ही संस्कृत पेक्षा जुनी आणि खरी भाषा मानलेली आहे. परंतु संस्कृत भाषा कोणती ?  *"हिब्रू संस्कृत वा क्लासिकल संस्कृत."* येथे हा विषय *"क्लासिकल संस्कृत"* संदर्भात असावा, हे म्हणता येईल. तर *प्रा. हरी नरके"* हे *"मराठी भाषा ही इसवी सनाच्या पुर्वीपासून अहिर माहाराष्ट्री - प्राचिन म-हाटी भाषेपासून शौरसेनी भाषेची उत्पत्ती मानलेली आहे. आणि शौरसेनी भाषेपासुन कालांतराने मागधी / पैशाची या दोन भाषेची उत्पत्ती मानलेली आहे."* हरी नरके ह्यांचा हा अफलातून जावई शोध दिसुन येतो. मराठी भाषेची *"मुख्य मराठी / अहिराणी मराठी / मालवणी मराठी / व-हाडी मराठी / कोल्हापूरी मराठी"* असे पोट प्रकार दिसुन येतात‌. महत्वाचे म्हणजे मराठी भाषेला *"अभिजात दर्जा"* मिळण्यासाठी *"दोन हजार वर्षांचा इतिहास"* असणे गरजेचे असल्यामुळे *"सातवाहन बौध्द काळातील नाणेघाट शिलालेख"* हा आधार घ्यावा लागला, हे समजून घेणे गरजेचे आहे.

           मराठी साहित्यातील *"अग्रणी कवि"* असलेले शिंपी जातीचे *संत नामदेव महाराज* (२६/१०/१२७० ते २/१२/१२९६)  / नामदेव महाराज परिवारातील *संत जनाबाई* (१२५८ ते १३५०) महार जातीचे *संत चोखामेळा*  (१२७३ ते १३३८) ही मान्यवर असतांना *"ब्राह्मणी व्यवस्थेने"* इसवी १२ व्या शतकातील *मुकुंदराज* तसेच *संत ज्ञानेश्वर महाराज* (१२/०८/१२७५ ते २/१२/१२९६) ह्यांचा उदोउदो करुन, *संत नामदेव महाराज / संत जनाबाई / संत चोखामेळा महाराज* ह्यांच्यावर अन्याय केलेला आहे. त्यांनंतर सोनार जातीचे *नरहरी सोनार* / चोखामेळा परिवारातील *संत सोयराबाई / संत निर्मळाबाई / संत कर्ममेळा*'/ ब्राह्मण जातीचे *संत एकनाथ महाराज* / वाणी जातीचे *संत तुकाराम महाराज* (२१/०११६०८ ते १९/०३/१६५०) ही सर्व संत मंडळी पंढरीचे *"विठोबा / बुद्ध "* ह्यांना शरण गेल्यामुळे त्यांना दुर्लक्षीत करण्यात आले. ब्राम्हण धर्माचे *संत रामदास स्वामी* (१६०६ ते १६८२) ह्यांचा फार उदोउदो करण्यात आला. तर रामदास स्वामी ह्यांचे दुरचे नातेवाईक असलेले *एकनाथ महाराज* (१५३३ ते १५९९) हे बुध्दाला शरण गेल्यामुळे त्यांना दुर्लक्षीत केल्याचा इतिहास आहे.  *छत्रपती शिवाजी महाराज* ह्यांनी *संत तुकाराम महाराज* ह्यांना आपले गुरु मानले असतांना *संत रामदास स्वामी* ह्यांचा नावे खोटा इतिहास रचला गेला. मराठी साहित्याची लिपी ही *"देवनागरी लिपी"* आहे. आणि तमाम भाषेची जननी ही *"ब्राम्ही लिपी"* (धम्म लिपी)  तर भाषा ही *"पाली प्राकृत भाषा"* आहे. अर्थात मराठी साहित्यावर असलेला *"ब्राह्मणी एकाधिकार"* हा कुठेतरी आपल्याला तोडावा लागणार आहे. तसेच *"ब्राह्मणी महिला साहित्यिक"* वर्गाचे अधिपत्यही आमच्या ह्या *"महिला साहित्यिक वर्गाकडून"* संपविणे हे फार गरजेचे आहे. प्रश्न हा की, *"आम्ही मराठी भाषा - साहित्य ह्यावर अधिपत्य करण्यास कधी मार्गक्रमण करणार ?"* मराठी भाषा - साहित्य क्रांतीच्या अपेक्षेत !!!

----------------------------------------

▪️ *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

       नागपूर दिनांक १५ फेब्रुवारी २०२५

 👌 *बहुजन हिताय बहुजन सुखाय !*

       *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

       मो. न. ९३७०९८४१३८

माणसाचे माणुसपण

हे सहजपणे न्हाहाळतांना

वर वर दिसणारे माणुसी प्रतिबिंब 

आणि खोलवर असणारा

हा माणसाचा चारित्र गाभा

जीवन व्यवहार कुशलतेची

जाणिव करुन देत असतो

आणि जीवनातील संघर्षात

तो मैलाचा दगड ठरत असतो...

माणसाचे धावणे

हे उद्दीष्ठ पराकाष्ठा ठेवुन

मित्र म्हणुन सोबत असतो

तो धावतो - थकतो - थांबतो

पण उद्दीष्ठ पराकाष्ठेला

सोडुन ते चालणारे नसते

म्हणुन पुन्हा पुन्हा धावत राहाणे

ही जिद्द जो माणुस धरुन असतो

तो आयुष्यात विजयी होतो...

शाक्य कुमार सिध्दार्थ 

संघ नियम स्वीकारतांना

रोहिणी नदी विषय संघर्षात

राजवाड्यातुन बाहेर पडतो

देश त्याग केलेला असतो

आणि बुध्दत्व प्राप्तीतुन

जगाला प्रेम मैत्री करुणा

शांती अहिंसा हा मार्ग देतो

बहुजन हिताय बहुजन सुखाय !!!

---------------------------------------

नागपूर दिनांक १२ फेब्रुवारी २०२५

 🇮🇳 *गोवर्धन पीठ पुरी (ओरिसा) शंकराचार्य स्वामी निश्चलानंद सरस्वती क्या भारत के सरन्यायाधीश है ?* (संविधान संस्कृति बनाम संस्कृति संविधान संघर्ष मे, भारत सरकार का मौन हमें क्या जता रहा है ?)

   *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य',* नागपुर १७

राष्ट्रिय अध्यक्ष, सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल 

एक्स व्हिजिटिंग प्रोफेसर, डॉ बी आर आंबेडकर सामाजिक विज्ञान विद्यापीठ महु म प्र 

मो. न. ९३७०९८४१३८, ९२२५२२६९२२

         दो दिन पहले, बद्रीनाथ (उत्तराखंड) के *ज्योतिर्मठ पीठ शंकराचार्य अविमुक्तेश्वरानंद* इनके, टाईस नाऊ - नवभारत द्वारा ली गयी मुलाखत - *"भारत संविधान और धर्म शास्त्र"* विवादित बयाण पर, मैने एक लेख लिखकर उस पर कुछ चर्चा की है. वही अब जगन्नाथ पुरी (ओरिसा) के *"गोवर्धन पीठ के शंकराचार्य"  स्वामी निश्चलानंद सरस्वती* इनका भी एक विवादित बयाण, स्वयं को *"न्यायाधीश"* कहना, हमें दिखाई दिया. गुलाम भारत में, २६ जनवरी १९५० को *"भारत का संविधान"* लागु होने के बाद, *"प्रजासत्ताक भारत"* यह *"संविधान संस्कृति"* की ओर जा रहा था. धर्मांंधी राजनीति ने *"संस्कृति संविधान"* की ओर रुख करते हुये, प्रजासत्ताक भारत के *"संविधान संस्कृति"* की मजबुत जड़े हिलाना शुरु किया. अत: अब प्रजासत्ताक *"संविधान संस्कृति"* पर, धर्मांधी शक्ती द्वारा, गंभीर खतरा मंडराते हुये दिखने लगा है .दुसरे अर्थो में *"चार पीठों के शंकराचार्य"* - श्रृंगेरी पीठ, रामेश्वरम् केरल (यजुर्वेद) / शारदा पीठ, द्वारका गुजरात (सामवेद) / ज्योतिर्मठ, बद्रीनाथ उत्तराखंड (अथर्ववेद) / गोवर्धन पीठ, पुरी ओरिसा (ऋग्वेद) यह ब्राह्मणी पीठ, प्रजातंत्र भारत के *"संविधान"* को स्वीकार्ह नहीं मानते. वे ब्राह्मणी शंकराचार्य स्वयं को *"जगतगुरु"* समजते है. अत: २९ फरवरी २०२२ का, उत्तर प्रदेश के प्रयागराज मे हुआ *"संत सम्मेलन"* / अंखड हिंदु राष्ट्र की मांग कर, *"अखंड हिंदु राष्ट्र संविधान समिती"* का निर्माण / २५ लोगों की समिती द्वारा *"५०१ पेज का अखंड हिंदु राष्ट्र संविधान"* को बनाना / प्रयागराज  *"महाकुंभ मेला २०२५"* में, *"हिंदु संविधान"* को स्वीकृति कराना / फिर इन *"चारो पीठों के शंकराचार्य"* द्वारा उनकी अनुमती लेना / *"सन २०३२ को हिंदु संविधान"* लागु कराने के लिये, *"भारत सरकार"* के पास भेजना, यह किसी षडयंत्र का हिस्सा तो नहीं है ? यह बडा अहं प्रश्न है.

         ब्राम्हणी शंकराचार्य स्वयं को *"जगतगुरु"* कहने के पिछे का, षडयंत्र भी समझना जरुरी है. गोवर्धन पीठ पुरी (ओरिसा) के *शंकराचार्य स्वामी निश्चलानंद सरस्वती* इन्होने तो, *"दो विश्व धर्मगुरू"* - ख्रिस्ती धर्म के *"पोप"* तथा तिब्बती बौध्द धर्मगुरू *"दलाई लामा"* इनका उदाहरण दिया है. शंकराचार्य इनके मतानुसार *"पोप हो या दलाई लामा हो,"* ये उनके राष्ट्र के *"राष्ट्राध्यक्ष"* है. साथ ही वे *"सेनाध्यक्ष"* भी है. भगवान शंकराचार्य की परंपरा, यह २५०० वर्षों से चले आ रही है. पुरी के शंकराचार्य स्वामी निश्चलानंद सरस्वती इन्होने तो, *"बंगाल उच्च न्यायालय तथा ओरीसा उच्च न्यायालय"* खंडपीठ द्वारा, उनके पक्ष में न्याय मिलने का संदर्भ दिया है. *ओरिसा उच्च न्यायालय* ने तो, *"शंकराचार्य स्वामी निश्चलानंद सरस्वती के सर्वोच्च धार्मिक अधिकारों को स्वीकृति प्रदान"* करने की बात कही है. अत: पुरी के शंकराचार्य, ये स्वयं को *"न्यायाधीश "* मानते हुये दिखाई देते है. जब मैने स्वयं (डॉ जीवने) सदर *"न्यायालय निर्णय"* प्रति को, प्राप्त करने का प्रयास किया, परंतु अभी तक वह *"निर्णय की प्रति"* मुझे उपलब्ध नहीं हो पायी है. अत: *"ओरिसा न्यायालय"* के उस निर्णय पर, कोई भी भाष्य करना उचित नहीं है. अगर ओरिसा उच्च न्यायालय द्वारा *"शंकराचार्य के धार्मिक सर्वोच्च स्थान"* निर्णय हुआ हो तो, हमारे *"न्याय व्यवस्था पर भी प्रश्नचिन्ह"* लगेंगे ही !!! हमारा *"भारत का संविधान "* यह किसी धार्मिक गुरु को, पदसिद्ध *"राष्ट्राध्यक्ष / सेनाध्यक्ष"* बनने की, उन्हे कोई भी अनुमति नहीं देता. भारत यह *"धर्मनिरपेक्ष देश"* है. और भारत में २६ जनवरी १९५० से, *"प्रजातंत्र व्यवस्था"* (Democracy) को मान्यता दी है. दुसरा अहं विषय यह है कि, भारत यह अब केवल *"देश"* (Country) ही है. भारत यह *"राष्ट्र"* (Nation) नहीं बन सका. राष्ट्र बनने के *"मापदंड"* में, भारत अभी तक पिछडा हुआ दिखाई देता है. *"राष्ट्र"* बनने के लिये, भारत में *"सामाजिक / आर्थिक समानता"* के साथ साथ, *"प्रेम / मैत्री /बंधुता / देशभक्ती"* को भी जगाना होगा.

          *"शंकराचार्य"* इस शब्द का प्राचिन संदर्भ, इन चारों पीठों के शंकराचार्य को ज्ञात है या नहीं ? यह प्रश्न है. बुध्द के महापरिनिर्वाण के बाद, बुध्द धर्म  *"हिनयान - महायान"* संप्रदाय में विभक्त हुआ. महायान ने *"वज्रयान संप्रदाय"* को जन्म दिया. वज्रयान ने *"तंत्रयान संप्रदाय"* को जन्म दिया. फिर वज्रयान - तंत्रयान ने, *"शैव पंथ / वैष्णव पंथ / साक्त पंथ"* की निव रखी. इसवी ८५० में (इ. पु. नही) में, शंकर का जन्म होता है. जो बाद में *"प्रछन्न बौध्द"* कहलाया जाता है. वो शंकर आगे जाकर *"चार पीठ"* का निर्माण कर, *"शंकराचार्य"* पद का निर्माण करते है. स्वयं भी *"आदि शंकराचार्य"* बन जाते है. साथ ही १२ *"शक्तीपीठ"* का निर्माण करते है. बाद में *"तमाम महायान बौध्द विहारों"* पर अतिक्रमण करता है. फिर वहां *"कर्मकांड"* को बोलबोला होता है. अत: वह तमाम प्राचिन मंदिर *"बौध्द विहार "* है, यह इतिहास प्रमाण है. बद्रीनाथ का मंदिर यह *"शीव मंदिर"* है. केदारनाथ का मंदीर *"वैष्णव मंदिर"* है. पुरी (ओरिसा) का मंदिर *"जगन्नाथ मंदिर "* है. और बुद्ध को जगन्नाथ / शीव भी कहा जाता है. *"पोप हो या दलाई लामा"* इनके चारित्र्य संदर्भ में, *शंकराचार्य* कही भी बैठते हुये, हमें दिखाई नहीं देते. पोप - दलाई लामा ये *"प्रेम / मैत्री / शील / करुणा / बंधुता / शांती / अहिंसा"* के प्रतिक माने जाते है. शंकराचार्य यह *"जातीभेद / हिंसा / द्वेष भावना पेरते"* हुये दिखाई देते है. बद्रीनाथ, उत्तराखंड *शंकराचार्य* इन पर *"२२८ किलो सोना चोरी"* करने का आरोप *स्वामी गोविंदानंद सरस्वती* इन्होने लगाया है. साथ ही किडनैप करना आदी कुछ आरोप है. वही पुरी, ओरिसा के *शंकराचार्य* पर भी कुछ गंभिर आरोप लगे हैं. और स्वयं पुरी के शंकराचार्य *अराजक शासन तत्व"* द्वारा, उन्हे प्रताडित करने का बयाण दे चुके हैं. यही नहीं *"राष्ट्रद्रोह"* का भी आरोप है. अत: *"हिंदु राष्ट्र संविधान "* की आवश्यकता इन तमाम *"धर्मांधी हिंदु वर्ग"* को, क्यौ लग रही है ? यह संदर्भ सहज समज में आते है. *"भारत के संविधान"* अनुच्छेद २५ / २६ / २७ / २८ अनुसार, *"धर्म - धार्मिक स्वातंत्र्य अधिकार/ कर सवलत / धार्मिक संस्थानो खोलने"* का अधिकार मिला है. हमारा संविधान *"स्वैराचार करने की अनुमती नहीं देता,"*  यह इन धर्मांधी वर्ग की वेदना है. इसे हमें समझना होगा. जय भीम !!!

----------------------------------------

▪️ *डॉ मिलिन्द जीवने 'शाक्य'*

       नागपुर दिनांक १२ फरवरी २०२५.

 *रमाई आंबेडकर जयंती सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल द्वारा संपन्न !*

      सिव्हिल राईट्स प्रोटेक्शन सेल तथा उसकी अलाइड विंग द्वारा *"माता रमाई आंबेडकर जयंती दिन"* यह मुख्यालय में, *डॉ. मिलिन्द जीवने 'शाक्य'* इनकी अध्यक्षता में तथा *प्रा. डॉ. नितिन तागडे / इंजी. गौतम हेंदरे / एड. प्रज्ञा निकोसे* इनकी प्रमुख उपस्थिती में मनाया गया. उस अवसर पर सेल के *डॉ मनिषा घोष / करुणा रामटेके / सुरेखा खंडारे / धर्मेंद्र सिंग / दिगांबर डोंगरे / नंदकुमार पाटील / डॉ. राजेश नंदेश्वर / विजय निकोसे* आदी पदाधिकारी उपस्थित थे. कार्यक्रम का संचालन / आयोजन *डॉ मनिषा घोष* इन्होने किया.